Urbex fotografie in de voormalige DDR

Andre Miedema

7 jaar geleden

Zeven uur, 28 mei 2016. De wekker van mijn telefoon maakt ons te vroeg wakker in een hotel aan de A2 richting Berlijn. De keuze van de plaats van overnachten is een bewuste geweest. Op zoek naar sporen van de Koude Oorlog. Rondom Berlijn waren de hoofdkwartieren gevestigd van het Russische leger in de Koude Oorlog. In de Urbex scene een zeer populaire omgeving, wat komt door de aaneenschakeling van oude militaire bases...

Wel 777 Sovjetkazernes stonden er op het grondgebied van de DDR. In 276 verschillende plaatsen. Daarbij waren er 47 vliegvelden en 116 oefenterreinen. Met meer dan 300.000 soldaten verdeeld over 24 divisies werd het in 1992 een mega-operatie alles weer terug naar het moederland te brengen. Dan vergeten we nog maar even alle familieleden van de officieren. Zij mochten vrouw en kinderen meenemen naar de plaats waar ze waren gestationeerd. De meeste bases bevonden zich in het gebied van het tegenwoordige Brandenburg. Het oppercommando van de GSSD/WGT bevond zich in Wünsdorf.

De eerste locatie (Das lachende Pferd)

Acht uur. Vijf minuten vanaf ons hotel vinden we een voor ons hele nieuwe locatie. Het gras staat hoog en geen sporen van bewoning. De tuindeur staat open. We horen een hond blaffen bij de buren. Met grote letters staat op de gevel “Betriebsvereinheim”. Personeel van DDR-bedrijven werd regelmatig uitgenodigd voor een korte vakantie in deze instellingen.

Locatie twee en drie (Stalag XL)

De naam Stalag komt van de Duitse concentratiekampen of tewerkstellingskampen. In de oorlog werden hier 60.000 mensen tewerkgesteld. De barakken zijn verdwenen. In de Oost-Duitse tijd na 1950 tot 1992 werden op deze terreinen de kazernes opgebouwd. We zwerven over het terrein en als we klaar zijn hebben we 5 kilometer gelopen. Gebouw in, gebouw uit. Sportzalen, keukens en paviljoens met heel veel verval. Delen zijn ingestort. Soms met schilderingen of beelden. Het vinden van dergelijke murals is een sport.

Locatie nummer vier (Beelitz)

Na anderhalf uur file komen we rond 3 uur aan bij de Heilstatten van Beelitz. Eigenlijk zijn het vier complexen met vroeger ieder een eigen specialisme. Vrouwen, mannen kinderen en chirurgie. Goed voor dagen Urbex. Dit was voor mij het vierde bezoek en ik was nog niet uitgekeken. Er lopen enorm veel mensen over de terreinen. Het is Spargelfest in Beelitz en de terreinen zijn inmiddels omgetoverd tot een soort attractiepark. Een boomkroonpad was kortgeleden in gebruik genomen en dat trekt nog meer mensen. In 2011 maakte ik daar een reportage en wilde graag terug om te kijken wat ervan over is. Thuis had ik bedacht dat mijn verhaal zou gaan over onder andere deze locatie en wat er na 5 jaar leegstand nog van over is. Met bijna tranen in de ogen (spreekwoordelijk) bekijken we de inmiddels half gerenoveerde gebouwen. Vooral de gebouwen vooraan de hoofdweg zijn in een vergevorderd stadium.

Het gebouw wat we willen bezoeken lijkt nog toegankelijk. Als eerste laat ik mij afzakken in de kelder om zo toegang te krijgen tot de bovenkant. Al snel horen we stemmen boven ons. De ingang naar boven is geblokkeerd dus moeten het elders proberen. Bij onze ronde om het gebouw stuiten we op een vrouw die ons vraagt of ze ons kan helpen. Ze legt uit dat er een rondleiding is voor fotografen en dat wij waarschijnlijk wel haar doelgroep zijn. Een groep van 60 mensen, meer worden niet toegelaten per gebouw. Noodgedwongen druipen we af en rijden na een paar uur richting hotel. Zonder ook maar één echte foto gemaakt te hebben met mijn camera. Voor mij kan de locatie nu van mijn lijst. Verval maakt plaats voor nieuwbouw. En massa’s fotografen proberen het plaatje van hun leven te maken. Daar gaat mijn plan om het verval na 5 jaar te fotograferen. Zou zondag een betere dag worden?

Do's and don'ts

• Ga goed voorbereid op pad, neem een aantal locaties in reserve mee
• Ga nooit alleen op pad, samen is veel gezelliger en veiliger
• Probeer vooraf te achterhalen waar de mogelijke ingangen zijn
• Parkeer op een onopvallende plaats en op veilige afstand van het object
• Probeer onopvallend te bewegen rondom en in een object
• Verschaf je geen toegang door vernieling
• Slepen met meubilair of voorwerpen is not done
• Neem niets mee naar huis, hoe klein het voorwerp ook is: het blijft diefstal
• Voorkom vandalisme, sluit bij vertrek zodanig dat een ander ook naar binnen kan
• Blijf vriendelijk als je wordt betrapt