Microfotografie

Huub de Waard

7 jaar geleden

Mijn vader was boswachter in het duingebied aan de kust in Noord-Holland. Bij zijn functie hoorde een dienstwoning in het natuurgebied, waarin ons gezin woonde. Tijdens mijn jonge jaren zwierf ik vaak door de duinen en maakte op deze manier kennis met de dieren die in zo’n gebied voorkomen. Het gedrag van de grotere diersoorten was al opvallend genoeg, maar ik raakte gefascineerd door de grote aantallen kleine insecten die daar voorkomen. Je wist dat ze er waren, maar je had eigenlijk geen idee hoe ze er uitzagen en wat ze precies aan het doen waren. Deze fascinatie met insecten loopt als een rode draad door mijn leven heen.

Na het zien van de film “Microcosmos”, gemaakt door Claude Nuridsany en Marie Pérennou, raakte ik gefascineerd door het idee om insecten zo groot, van zo dichtbij te fotograferen dat er een onbekende wereld te voorschijn komt. Die bewoond wordt door insecten op menselijk formaat en met bijna menselijke trekken. Bij extreme vergrotingen zien insecten van dezelfde soort er opeens heel verschillend uit, elk insect lijkt een eigen karakter te hebben. Ik ben ook erg geïnteresseerd in het gedrag van insecten, mijn microfoto’s maak ik dan ook vooral terwijl mijn onderwerpen druk bezig zijn met het zoeken naar voedsel. Iedere foto bestaat slechts uit een enkele foto, ik pas geen focus-stacking toe. Al mijn foto’s zijn gemaakt zonder een statief te gebruiken.

Voorbereiding

Veel voorbereiding heb ik niet nodig om een paar uur foto’s in onze tuin te maken. Standaard maak ik de camera en de lenzen schoon en laad ik de batterijen voor de camera en de flitser op. Op een mooie dag met voldoende zonlicht loop ik na de koffie op mijn gemak door onze tuin om te kijken waar de actie is. Of ik kies mijn plek bij bloeiende bloemen die veel insecten aantrekken. Meestal kom ik vrij snel een interessant fotomoment tegen. Ideaal zijn de zweefvliegen die vrij onverstoorbaar naar nectar en pollen blijven zoeken terwijl je ze fotografeert. Ook krabspinnetjes behoren tot mijn favoriete modellen. Ze zitten meestal doodstil midden op een bloem of op een blad met de voorste poten als een krab wijd open te wachten tot er een prooi in hun buurt komt. Mijn favorieten zijn de springstaartjes (Collembola). In Nederland komen zo’n 200 soorten voor. De meeste soorten zijn maar een paar millimeter groot. Het zijn hele grappige beestjes die verrassend ver kunnen springen. Mijn streven is om een beeldvullend portret van een springstaartje te maken.

Vergrotingsfactor

Om microfoto’s te maken is een hoge vergrotingsfactor nodig. De vergrotingsfactor beschrijft de relatie tussen de werkelijke grootte van het onderwerp en de grootte van de afbeelding op de sensor. Neemt een waterjuffer met een vleugelspanwijdte van drie centimeter op de sensor van je camera één centimeter in beslag, dan is de vergroting 1/3 (1:3). De vergroting reken je dus uit door de grootte van het onderwerp op de sensor te delen door de daadwerkelijke grootte. Bij een 1:1 vergroting spreken we van ‘ware grootte’, een onderwerp van één centimeter neemt dan ook één centimeter op de beeldsensor in beslag. Macrofotografie beslaat vergrotingen van 1:10 tot 1:1. De meeste ‘echte’ macro-objectieven gaan dan ook tot een 1:1-vergroting. Gaan we verder dan 1:1 en neemt het onderwerp meer ruimte in op de sensor dan de daadwerkelijke grootte, dan spreken we over microfotografie.

Jungle in de achtertuin

Microfotografie is vrijwel overal te beoefenen. Insecten en spinnen zijn letterlijk overal in enorme aantallen te vinden. Loop je door een bloementuin, dan wordt je aandacht waarschijnlijk eerst gevestigd op de kleurrijke bloemen, maar neem je een kijkje dichterbij, dan zie je bijen, zweefvliegen en waarschijnlijk een groot aantal insecten die je niet herkent. Om goede microfoto’s van insecten te maken moet je weten waar je naar op zoek bent en wat kennis hebben over het gedrag van deze wezens.

Insecten hebben over het algemeen twee dingen aan hun hoofd…, het uitvoeren van de taak waar ze mee bezig zijn en te voorkomen om opgegeten te worden. De taak kan bestaan uit het zoeken van voedsel, paring, of gewoonweg in de zon zitten. Insecten zijn dus enigszins voorspelbaar. Wat je snel zal opvallen is dat sommige insecten, zoals vlinders, waterjuffers en libellen zeer schichtig zijn, terwijl andere insecten je aanwezigheid niet lijkt te deren. Mieren en bijen zijn bijna altijd in beweging. Andere insecten, zoals spinnen en roofwantsen zitten juist lange tijden stil. Wantsen en cicaden vinden het niet erg om gefotografeerd te worden, maar zullen hun rug naar je toekeren, zodat je voortdurend van positie moet veranderen. Wil je goede microfoto’s maken, dan moet je eerst wat tijd investeren om het gedrag van de insecten die je wilt fotograferen te analyseren en om te leren hoe ze reageren op de omgeving.

Wonderbaarlijke ontdekkingsreis

Door foto’s met steeds grotere vergrotingsfactoren te maken slaag ik er in steeds meer facetten van de microwereld zichtbaar te maken. Het is een ontdekkingsreis in een wonderbaarlijke wereld die uit veel lagen blijkt te bestaan. Door met steeds extremere factoren te fotograferen maak je iedere keer kennis met nieuwe, kleinere wonderbaarlijke insecten die er steeds verrassender uitzien. Maar ook de bekende, grote insecten blijken er bij steeds grotere vergrotingen steeds vreemder uit te zien. Naast het vastleggen van detail probeer ik tot verrassende, aantrekkelijke beelden met fraaie kleuren en spannende composities te komen. Hierbij aarzel ik niet om abstracte composities te maken waarbij de schoonheid van het beeld de belangrijkste factor vormt. Radicale micro’s leveren soms heel verrassende resultaten op.