Een kennismaking met macrofotografie

8 jaar geleden

Met macrofotografie ontdek je details die je met het blote oog niet kunt waarnemen. Zo kun je de wereld weerspiegeld zien in een regendruppel en zijn die mooie lieveheersbeestjes ineens een stuk minder schattig. Eigenlijk ken ik geen enkele fotograaf die nog nooit een uitstapje heeft gemaakt naar de wondere mogelijkheden van macro-fotografie. Voor mij is dat uitstapje al enkele jaren geleden en daarom ben ik speciaal voor dit blog met mijn DSLR, een macro-objectief en wat accessoires het bos in gegaan om verschillende hulpmiddelen voor deze bijzondere tak van fotografie uit te proberen en er over te vertellen.

Macro objectieven

Ik heb een 100mm objectief gebruikt omdat ik dit objectief 'ken' en het fijn vindt werken. De lichtsterkte, de beeldstabilisatie en de snelle scherpstelling zijn een groot pluspunt. Maar het objectief dat je kiest, heeft natuurlijk ook te maken met wat je wilt fotograferen. Een lange brandpuntsafstand is ideaal voor het op afstand kunnen benaderen van insecten. Door meer afstand te kunnen houden, voorkom je dat je ze laat schrikken. Een lens met een kortere brandpuntsafstand, tussen de 50mm en de 100mm, is meer dan voldoende voor niet bewegende onderwerpen. Denk er wel aan dat je qua instellingen al snel kortere sluitertijden moet gebruiken met een macro-objectief dat een langere brandpuntsafstand heeft. Zeker als je vanuit de hand fotografeert is dat een must om onscherpte te voorkomen. Wanneer je niet het budget hebt voor een macro-objectief, lees dan verder wat voor accessoires je kunt gebruiken om toch kennis te maken met deze soort fotografie!

Een set met tussenringen

Tussenringen zijn een geweldig hulpmiddel om onderwerpen groter in beeld te kunnen brengen. Met een tussenring, ook wel extension tube genoemd, verkort je namelijk de minimale scherpstelafstand van je objectief zónder dat de beeldkwaliteit er op achteruit gaat. Hoe dat werkt? De scherpstelafstand wordt simpelweg verkort doordat de afstand tussen de sensor van je camera en het achterste lenselement wordt vergroot. Doordat de minimale scherpstelafstand korter wordt, ben je min of meer "gedwongen" om dichter op je onderwerp te gaan zitten, wat er in resulteert dat deze groter in beeld komt.

Naast losse tussenringen kun je complete sets aanschaffen met meerdere tussenringen. Een set is redelijk compact, geschikt voor meerdere objectieven, goedkoper dan een macro-objectief én je hebt meteen de vrijheid om te spelen met verschillende combinaties. In de slider hieronder kun je het verschil zien tussen een 'gewone' foto en een foto waarbij ik drie tussenringen van de Caruba Extension Tube set tussen mijn camera en het objectief heb geplaatst. De tweede opname is dus géén uitsnede van de eerste foto! Zoals je ziet kon ik echt een stuk dichterbij mijn onderwerp komen. Hebben tussenringen nog nadelen? Jazeker. Door ze te gebruiken heb je te maken met lichtverlies. Dit is natuurlijk te compenseren door een wat hogere ISO-waarde in te stellen en een lichtsterk objectief te gebruiken. Denk bijvoorbeeld aan een 50mm f/1.8 objectief of het objectief dat ik gebruikt heb, een 100mm f/2.8 Macro objectief.

Close-up filters gebruiken

Naast een set met tussenringen heb ik ook nog een een set met close-up filters meegenomen. Dit soort filters zijn relatief voordelig geprijsd en ze zijn compacter om mee te nemen dan een set met tussenringen. Een close-up filter wordt geplaatst op de schroefdraad van je objectief. Dit houdt in dat, wanneer je objectieven hebt met verschillende filtermaten, je een close-up filter niet op elk objectief kunt gebruiken. De mate van vergroting is afhankelijk van de brandpuntsafstand en de minimale scherpstelafstand van het objectief dat je gebruikt. Persoonlijk zou ik een close-up filter niet gebruiken om bewegende voorwerpen zoals insecten op de plaat te zetten: het scherpstellen met een close-up filter vereist veel geduld.

Het is mogelijk om verschillende close-up filters op elkaar te plaatsen en zo een onderwerp nog groter in beeld te brengen, maar het is niet aan te raden. Het kan zijn dat er door het stapelen wat vignettering in de hoeken van een beeld ontstaat. Deze donkere hoekjes zijn over het algemeen met softwarematige nabewerking, door een foto bij te snijden of aan de slag te gaan met de lenscorrectie, goed weg te werken. Maar het grootste nadeel is dat de lensfouten van de filters worden versterkt als je ze combineert. Dit komt de beeldkwaliteit niet ten goede, zeker niet aan de raden.

Andere handige hulpmiddelen

Dat een betrouwbaar statief of een monopod geen overbodige luxe is, dat staat natuurlijk voor zich! Tenslotte werk je vaak met wat langere sluitertijden en is de scherpte afhankelijk van millimeterwerk. Maar wat is er nog meer verkrijgbaar? Zo biedt een lenszak van LensCoat een uitstekende ondersteuning op verschillende oppervlaktes en zijn er twee varianten verkrijgbaar: mét of zonder een montageplaat voor uw camera. Een lenszak kun je gemakkelijk op een stevige boomtak positioneren.

Kijken om een hoekje

Over positioneren gesproken..., voor het maken van macrofoto's moet je jezelf al gauw in allerlei bochten wringen voor hét perfecte plaatje. Er zijn steeds meer camera's met een kantelbaar display en live-view, wat natuurlijk een enorme uitkomst is op zulke momenten. Je kunt dan op je gemak de compositie en de scherpstelling bepalen. Maar wat als je camera dat niet heeft? Met een optionele hoekzoeker kun je een stuk gemakkelijker fotograferen vanuit een lage hoek.

Meer licht nodig?

In een bos is het al gauw donker en paddenstoelen zijn meestal te vinden aan de schaduwzijde van bomen. Een beetje extra licht op je onderwerp is natuurlijk welkom. Als je werkt met een reflectiescherm kun je de onderzijde van een paddenstoel wat oplichten. Het voordeel van reflectieschermen is dat ze licht zijn en je ze compact kunt opvouwen. Eventueel biedt een blanco A4-tje of een stukje aluminiumfolie ook uitkomst! Als je echt te weinig licht hebt en zeker wil zijn van de hoeveelheid scherpte in een foto, dan kom je al gauw terecht bij een macroflitser. Naast een flitser is een compacte LED-lamp die continu licht geeft een uitstekende andere optie. En van Manfrotto heeft Cameranu zelfs kleine maar zeer heldere LED-lampen met een flitsfunctie in het assortiment.

Deze kleine paddenstoel heb ik gefotografeerd met het Canon 100mm f/2.8L IS USM Macro objectief en een combinatie van drie verschillende Caruba tussenringen: de 12mm, 20mm en de 36mm. In het Cameranu assortiment vindt je tussenringen van allerlei merken onder de hoofdgroep objectieven.

Twee laatste tips

Je moet een goed oog hebben voor macro-fotografie. Zo was ik al een kwartier druk bezig met het fotograferen van het zwammetje dat uit een boomstam groeide toen ik tot de ontdekking kwam dat er pal naast mijn schoen een enorme paddenstoel van nog geen vier centimeter hoog stond. Dit brengt mij bij de volgende tip..., een superhandig hulpmiddel waarvan ik denk dat elke fotograaf het mee moet nemen tijdens een wandeling. Een plastic tas of een vuilniszak! Deze kun je gebruiken als beschutte plek voor het wisselen van objectieven of het plaatsen van tussenringen en je kunt er op liggen zonder dat je meteen doorweekt of vies wordt. Als je klaar bent vouw je 'm gewoon weer op en bewaar je 'm in één van de vakken van je fototas. En om te voorkomen dat je spullen vies worden als je even iets niet gebruikt, kun je een Caruba statiefnet aanschaffen. Dit net kun je tussen de poten van je statief bevestigen. Zo heb je alles binnen handbereik en hoef je niet te zoeken in je tas!