Wat is witbalans en hoe werkt het?

Rutger Bus
8 jaar geleden

Om te weten te komen wat witbalans is en hoe het werkt moet je eerst weten wat licht nu eigenlijk precies is. Zonder al te diep in te gaan op de theorie kun je het licht voorstellen als een bewegend deeltje dat in een bepaalde golfbeweging door de ruimte schiet. Hoe sneller de golfbeweging en dus de frequentie waarmee het deeltje golft, hoe “koeler” het licht. Doordat het lichtdeeltje zo snel beweegt bevat het heel veel energie. Dit licht kan dan ook worden gebruikt voor bijvoorbeeld Röntgenfoto’s en bestralingen en dergelijke. Daar tegenover staat dat licht met een langzame golfbeweging weinig energie bevat en dus een “warmer” karakter heeft. Denk bijvoorbeeld aan de golven van een magnetron waarmee je je eten kunt opwarmen.

Wat is witbalans en hoe werkt het - 1

"De witbalans is de mate van kleurtemperatuur-verschuiving in je foto. Alles wat in je foto wit hoort te zijn moet natuurlijk ook als wit worden weergegeven. Is dit niet het geval, dan spreekt men van een kleurzweem. Deze kleurzweem kan zowel blauw zijn, wat wij als koel ervaren, of rood, wat de indruk van warmte geeft..."

Licht kent dus allerlei “kleurtemperaturen” waar je witbalans op je camera handig gebruik van kan maken. Koel licht met een hoge kleurtemperatuur, uitgedrukt in Kelvin, is blauw en warm licht met een lage kleurtemperatuur is rood. Wit licht valt daar precies tussen in en heeft doorgaans een kleurtemperatuur van ongeveer 5500 Kelvin. Door gebruik van een hogere kleurtemperatuur kan het gevoel van koelte gecreëerd worden.

Wat is witbalans en hoe werkt het - 2

Hoe gebruik je de witbalans?

Tegenwoordig hebben de meeste digitale camera’s de mogelijkheid om de witbalans handmatig aan te passen, of de automatische witbalans op camera één en ander te laten bepalen. In de meeste gevallen is de automatische witbalans van je camera prima in staat om de witbalans correct in te schatten onder normale daglichtsituaties. Wordt er gebruik gemaakt van kunstlicht, bijvoorbeeld in een studio, dan is het beter om zelf de witbalans te bepalen. Om snel in te kunnen springen op lichtsituaties anders dan daglicht beschikken de meeste camera’s daarom tegenwoordig over een aantal voor-instellingen voor de witbalans waar je handig gebruik van kunt maken:

Auto

Voor als je niet precies weet wat witbalans is en hoe je het moet gebruiken. De camera bepaalt zelf de beste witbalans.

Daglicht

Een prima instelling om te gebruiken bij daglichtfotografie. Soms zit de camera er wel eens naast omdat niet elke daglichtsituatie hetzelfde is.

Schaduw

Bij fotograferen in de schaduw maakt de camera de schaduwpartijen iets koeler, wat natuurlijker overkomt.

Bewolkt

Deze stand kan je goed gebruiken op een bewolkte dag. De bewolking werkt in dit geval als een grote softbox en het licht is vaak gelijkmatig van eenzelfde kleurtemperatuur.

Kunstlicht

Deze stand kan gebruikt worden bij het (gloei)lamplicht van ongeveer 2800K die je binnenshuis vaak tegenkomt. Had je hier de auto-stand gebruikt dan waren je foto’s waarschijnlijk allemaal erg oranje geworden.

Fluorescerend

Deze stand is bedoeld om te gebruiken bij TL-verlichting van rond de 4000K welke je vaak tegenkomt in kantoren.

Flits

Deze voorstelling compenseert het ietwat blauwe, koele licht welke je flitser afgeeft.

Custom

Deze instelling kun je gebruiken wanneer je zelf de juiste witbalans of kleurtemperatuur hebt bepaald met behulp van bijvoorbeeld een grijskaart.

Al deze verschillende standen doen niets meer of minder dan je camera vertellen hoeveel kleurcorrectie er moet plaatsvinden in de foto die gemaakt gaat worden om de kleur wit ook daadwerkelijk als wit weer te geven op de uiteindelijke foto. De gebruikte kleurtemperatuur wordt aangegeven in Kelvin.

Voorbeelden van witbalans

Om nu te kijken wat de verschillende effecten van de kleurbalans kunnen zijn laat ik aan de hand van een voorbeeldfoto de verschillen zien. In eerste instantie zie je de foto bij een keurtemperatuur die eigenlijk te koel is. Het wit, in dit geval de sneeuw wordt meer blauw en geeft de overall look van de foto een hele koele uitstraling. Op de tweede foto zien jullie hoe de foto eruit ziet als deze is gecorrigeerd naar echt wit..., de sneeuw is nu wit zoals het hoort te zijn. Op de derde foto heb ik een warme kleurtemperatuur toegepast die de boel een meer rode, en daardoor warmere uitstraling geeft.

(De bovenstaande foto's geven niet een geheel representatieve weergave van de werkelijkheid aangezien het originele RAW-bestand niet meer beschikbaar was. De bewerkingen zijn daardoor uitgevoerd op het JPEG bestand om een idee te krijgen van de verschillende kleurtemperaturen.)

De juiste witbalans instellen

Om er nu in elke situatie zeker van te zijn dat je altijd de juiste witbalans instelt op je camera kan je het aanwezige licht meten met behulp van een grijskaart. Leg deze grijskaart bijvoorbeeld op de grond of zet hem tegen een voorwerp aan die voorhanden is en maak een beeldvullende foto van de kaart. Zorg er wel voor de er geen schaduwen of reflecties op de kaart vallen. En grijskaart helpt de camera om de kleuren correct vast te leggen. Door de camera een bekende kleur met een vaste waarde te laten zien, kan de camera dit als referentie voor alle andere kleuren gebruiken. De kleur van de grijskaart is18% grijs. Op een schaal van 0% (puur wit) tot 100% (puur zwart) is 18% grijs dus lichtgrijs.

Omdat dit een geijkte standaardkleur is, kan de grijskaart gebruikt worden voor kleurcorrecties. Dit kan op twee manieren…, achteraf met bewerkingssoftware als je in het RAW-formaat fotografeert, of tijdens het fotograferen door de grijskaart als referentiekleur in de camera in te voeren. Ik gebruik overigens zelf geen grijskaart, maar fotografeer altijd in het RAW-formaat. Ik kan dan achteraf softwarematig de kleurtemperatuur instellen zoals ik deze graag hebben wil. Wel zo makkelijk en je hoeft niet steeds aan de instelling van de witbalans te denken omdat deze op de automatische witbalans van de camera kan blijven staan.

Welke instelling is de beste?

Op bovenstaande vraag is niet echt een antwoord te geven aangezien iedereen zijn eigen persoonlijke voorkeur heeft. Wel kan ik je als tip meegeven om altijd in het RAW-formaat te fotograferen. Een RAW-bestand bevat de oorspronkelijke (ruwe en onbewerkte) gegevens zoals die door de sensor wordt uitgelezen. Er is een grafisch bewerkingsprogramma zoals Adobe Photoshop Lightroom voor nodig om van de gegevens een afbeelding te maken en deze op te slaan in een daarvoor bestemd bestandsformaat, zoals JPEG of TIFF. Heel veel succes!

Auteur

Rutger Bus

Semi-professioneel, autodidactisch fotograaf Rutger Bus heeft inmiddels bijna vijftien jaar ervaring en heeft zich ontwikkeld als natuur- en landschapsfotograaf. Zijn werk wordt gebruikt voor reclame doeleinden, geplaatst in ZOOM.nl magazine en meest recent een interview in een Readers Showcase op de website van DPReview.

Bekijk alle berichten

Blijf op de hoogte

Houd mij op de hoogte van laatste nieuwtjes, interessante blogs en aanbiedingen.