Hoe word ik goed in fotografie?

Wilco Westerduin

6 jaar geleden

Wilfried de Jong (presentator en foto-enthousiast) zegt hierover: “Een goede foto moet je overdonderen. Of nog mooier is het als een foto een vraag oproept. Dat je ernaar moet blijven kijken en jezelf afvraagt: wat zie ik nu eigenlijk? Je ziet een bepaald beeld, maar wat zit daar nu achter? Wat is de seconde ervoor gebeurt? Of de seconden erna? Dan is de foto spannend,” volgens Wilfried.

Fotograferen is populairder dan ooit. Er zijn nog nooit zoveel beelden gemaakt als tegenwoordig. Met smartphones en steeds beter betaalbare camera’s is fotograferen voor iedereen bereikbaar geworden. En die beelden worden massaal geplaatst op internet. Nicholas Mirzoeff, Professor of Media, Culture and Communication aan de NYU, schatte in “The Guardian” dat jaarlijks meer dan 1.000.000.000.000 foto’s op het internet geplaatst worden. In zo’n oceaan van beelden is het een stevige uitdaging om hieruit te springen, gezien en gewaardeerd te worden als fotograaf.

Maar hoe kun je goed worden in fotografie? Zelf ben ik iets meer dan drie jaar geleden, zonder enige serieuze ervaring begonnen met een instap-niveau camera. Uit eigen ervaring kan ik zeggen dat talent, leergierigheid, authenticiteit en doorzettingsvermogen belangrijke ingrediënten zijn. Maar heb jij hier als lezer wat aan, als je zelf beter wilt worden? Waarschijnlijk niet. Dus ben ik voor jullie op zoek gegaan naar concrete opvattingen, criteria en handreikingen over goede fotografie.

Wat maakt je foto goed?

Om dit te beantwoorden, zou je jezelf een zestal subvragen kunnen stellen.

• Is er een duidelijk onderwerp? Wat is het eerste dat je ziet, naar welk element kijk je het langst, leiden andere elementen de aandacht af en voegen de technische aspecten van de foto iets toe, of doen ze juist afbreuk aan de afbeelding?
• Is de compositie raak? Schep je orde, vul je het kader, order je de elementen in de foto, beheers je ook de achtergrond? Houd het vooral simpel!
• Heb je aandacht voor focus en belichting? Ligt de scherpte op het aandachtscentrum in de foto? Maakt je keuze voor de velddiepte de foto nu juist beter of slechter? Maak je bewust gebruik van focusafstand en zoom-instellingen? Zijn er contrasterende elementen? Zijn de kleuren natuurlijk, geven ze goed het gevoel van het moment weer? Past kleur of zwart en wit het beste bij je beeld?
• Fotografeer je op een verhalende wijze? Zit in je foto een verhaal dat je in woorden kunt uitdrukken? Roept de foto gevoelens op, of kun je erin inleven? Geeft de foto een krachtig beeld of een boodschap?
• Speelt het licht een rol in je foto? Denk aan de intensiteit en kleur van het licht? Maak je passende keuzes voor fel en contrasterend versus zacht en mat? Gebruik je natuurlijk beschikbaar licht of maak je gebruik van flitsers en dergelijke? Draagt de belichting bij aan de boodschap van je foto? Zijn de kleuren en het licht natuurlijk en indien dat niet zo is, levert dit dan een bijdrage aan je foto?
• Gebruik je jouw creativiteit? Laat je het onderwerp door jouw ogen als fotograaf zien of registreer je?

Zes criteria van voortreffelijkheid

Fotograaf en kunstkenner Ton Hermans heeft ontdekt dat in de kunst zes criteria van voortreffelijkheid gelden en dat deze uitstekend toegepast kunnen worden in de fotografie.

• Van oppervlakkig naar diep. Zit er diepte in het beeld door compositie, vlakverdeling lijnvoering, en dergelijke?
• Van optisch naar tastbaar: Wordt door gebruik van focus en details het beeld tastbaar gemaakt voor de beschouwer? Kun je wat je ziet als het ware bijna vastpakken?
• Van patroon naar idee. Documenteer je (slechts) wat aanwezig is, of geef je invulling aan een eigen idee met het beeld? Voeg je een diepere laag toe vanuit jouw gedachtegoed?
• Van deel naar geheel. Geeft het beeld een indruk van het geheel, ook al is het onderwerp slechts een deel hiervan?
• Van opmerkelijk naar universeel. Heeft het beeld een universele toepasbaarheid voor de toeschouwers? Kunnen zij zich ermee verbinden?
• Van registratie naar origineel. Ben je in staat om een onderscheidend eigen unieke invulling te geven aan het beeld, en het identificerend als de jouwe eruit te laten springen?

Goede fotografie is de werkelijkheid inkaderen, letterlijk en figuurlijk, vanuit kennis over wat beelden interessant maakt. Bij voorkeur vanuit een eigen werkelijkheid. Ook al klinkt dit allemaal misschien wat vaag, ik zie wel wat Ton bedoelt. De beste foto’s hebben altijd iets extra’s, ze overstijgen de ordinaire realiteit, als het ware. Door deze criteria op jouw beelden los te laten, zou je ze naar een hoger artistiek niveau kunnen tillen dan met alleen een technisch foutloze benadering.

Compositie

Over compositie is al heel veel gezegd en geschreven. Het is één van de belangrijkste en meteen ook het lastigste element die bepaalt of je fotografie goed is. De bekende landschapsfotograaf Bas Meelker zegt over compositie een paar nuttige dingen: “Een camera ziet slechts tweedimensionaal. De diepte die wij met het menselijk oog zien, ziet de camera niet. Daarom is compositie zo belangrijk. Door vlakverdeling/lijnvoering creëer je diepte en laat je het beeld er naar de menselijke maat uitzien.”

Gebruik een voorgrond onderwerp voor een “dichtbij-veraf- effect”. Maak een lijnenspel dat je als het ware de foto intrekt, bij voorkeur van voor naar achter en van linksonder naar rechtsboven. Let op de verhoudingen: creëer een balans in je compositie. Minder is meer, breng rust in je beeld met de compositie. Eenvoud is kracht, dus hou het simpel. Hieronder vind je een aantal meer of minder bekende compositie tips.

• Composeer op je gevoel. Het is jouw foto. Jouw gevoel maakt de verbinding met je eigen originaliteit in het beeld. Met name als je al wat langer fotografeert, voel je aan wat wel en wat niet werkt en ga je jouw eigen compositie mogelijkheden in situaties steeds beter herkennen.
• Gebruik de regel van derden. Deel het frame op in drie gelijke stukken horizontaal en drie gelijke stukken verticaal. Het werkt goed om op de snijpunten van deze stukken je onderwerp van aandacht te plaatsen. In landschappen is het principe van derden ook te gebruiken voor een aantrekkelijke plaatsing van de horizon in het beeld ten opzichte van het midden. Huidige camera’s hebben in de zoeker ook al een rasterverdeling die hierbij kan helpen. Sommige camera’s hebben als aanvulling hierop ook een raster voor de “gouden ratio”. Het is de moeite waard om eens op te zoeken wat dit precies is, als een alternatief hulpmiddel.
• Kom dichter op je onderwerp. Hierdoor haal je overbodige elementen uit je frame. Het geeft vaak een sterker beeld en trekt de beschouwer naar binnen in het beeld van je onderwerp.
• Maak gebruik van onscherpte. Onscherp is niet per definitie slecht in fotografie. Mits het maar selectief gebruikt wordt in combinatie met scherpte. Een scherp onderwerp tegen een onscherpe achtergrond geeft een heel sterk beeld. Als deze onscherpe achtergrond mooi harmonieert in het totaalbeeld, dan spreken we van een goed of mooi “bokeh” van het beeld. Aangezien dit vooral afhangt van het soort objectief, wordt met name gesproken over bokeh-karakteristiek van een specifieke lens, maar het is het beeld uiteindelijk waarin bokeh vastgelegd is.
• Symmetrie. Het werkt voor sommigen erg goed om een zo perfect mogelijke symmetrie te vinden in een scene of situatie en dit heel raak vast te leggen. Meningen kunnen hier echter over verschillen en sommigen vinden het ook maar een saai en statisch beeld opleveren. Dit bewijst dat fotografie vooral ook heel subjectief is en dat smaken kunnen verschillen.
• Combineer en breek de regels! Als je eenmaal de compositieregels in je systeem hebt zitten, is misschien de tijd aangebroken om eens met ze te spelen en te breken. “There are no rules for good photography, there are only good photographs!” is wat dit betreft een toepasselijke quote van Ansel Adams!

Camera en digitale beeldtechniek

Fotograaf Erik Busstra stelt vast dat veel mensen vanuit hun camera denken en vragen welke (standaard)instelling het beste is. Hij draait het echter om en zegt: “Laat je foto de instellingen van de camera bepalen. Hoe kun je nu je camera instellen als je niet weet wat voor beeld je wilt krijgen? Instellingen zijn een middel en niet het doel. Bedenk het beeld dat je wilt maken en leer welke middelen je hiervoor moet gebruiken, zoals objectief, instelling, filters enzovoort.”

Leon Poels is een fotograaf met aandacht voor digitale verwerking van de beelden en geeft vooral technische aandachtspunten voor een goed beeld. Voor digitale verwerking onderscheidt hij een basic en advanced niveau voor de aandachtspunten. Basic: kleurtemperatuur, tint, belichting, correctie van hooglichten, opvulling van donkere partijen, keuze van zwartpunt, algemene helderheid, algemeen contrast, algemene verzadiging, optimalisatie van scherpte en beelduitsnede. Advanced: chromatische abberatie-correctie, horizon correctie, lens vervorming-correctie, perspectief-correctie, retoucheren of schoonmaken van vlekken en ongewenste elementen, lokale correcties enzovoort.

Blijf authentiek

Het kan op een bepaald punt best lastig worden om enerzijds trouw te blijven aan jouw onderscheidende, originele stijl en anderzijds na te streven wat blijkbaar populair is en lijkt te werken. Anders gezegd: ben je trendsettend of trendvolgend? Ik zie om mij heen redelijk veel van hetzelfde gebeuren in die race naar erkenning en populariteit, maar ik geloof dat onderscheidende authenticiteit wel eens in het gedrang komt. Zelf heb ik er voor gekozen om in ieder geval technisch mijn fotografie redelijk puur te houden. Al mijn foto’s zijn single exposures en ik gebruik geen Photoshop. Ik ben altijd op zoek naar een ander perspectief of een verschillende benadering en streef naar maximum resultaat met minimale middelen.

Ik kies er ook voor om enigszins exclusief te publiceren. Alleen op 500px, Facebook en met blogs. Geen Instagram, Twitter, Flickr of verschillende fotosites enzo. Buiten internet om exposeer ik met mijn werk in de “echte” wereld. Respons hier geeft me ook een reëler beeld over de kwaliteit van mijn fotografie dan het internet dit doet. Bezoekers nemen daadwerkelijk de moeite om te komen en er is persoonlijk contact. Foto’s zijn gecertificeerde limited edition kunstwerken en verkoop bevestigt je als kunstenaar. Deze onderscheidende benadering werkt prima voor mij tot nu toe. Het maakt mijn fotografie zichtbaar, plezierig, persoonlijk en goed handelbaar.