Haal het maximale uit je fotoprints

Bas Meelker

6 jaar geleden

Laat ik maar gelijk met de deur in huis vallen; zelf printen is leuk! Je foto tot leven zien komen uit een printer. Hem bekijken op mooi fotopapier, hem aanraken en van dichtbij bekijken. En je print inlijsten of archiveren. Het heeft iets tastbaars, iets ambachtelijks. Een foto is voor mij pas echt af als hij geprint is. En printen is iets wat veel fotografen nog maar zelden doen. Dat is jammer. Want naast dat printen simpelweg leuk is om te doen, kun je er veel van leren. Dat klinkt misschien gek. Maar ik heb geleerd om in het veld nog nauwkeuriger te werken of meer tijd te nemen voor het maken van de juiste compositie door naar mijn prints te kijken.

Waarom is het leerzaam?

Kleine dingen die op een beeldscherm misschien niet zo opvallen, ging ik zien door naar een print te kijken. En met een print kun je gemakkelijk allerlei dingen doen om je compositie te beoordelen. Wil je je compositie echt goed kunnen beoordelen? Draai je print dan eens ondersteboven. Kijk ernaar van dichtbij en eens van wat meer afstand. Vallen bepaalden vlakken uit de toon ten opzichte van de rest van je foto? Hoe zit het met de verhoudingen tussen de vlakken? Welke rol spelen kleuren en lijnen in je compositie? Het klinkt misschien wat ouderwets, maar op een mooie print kan ik dat beter beoordelen dan op een beeldscherm.

Ja, printen is leuk en je kunt er veel van leren. Maar voor menig fotograaf staan er nogal wat beren op de weg voor zelf foto's printen. Waarom? Wat moet ik met al die prints? Is een print bestellen bij een printcentrale niet veel goedkoper? Al dat gedoe met kleurbeheer en prints die afwijken van wat ik op mijn beeldscherm zie..., wat een gedoe! Terechte vragen en bedenkingen. Laten we er maar eens induiken. En wees niet bang. Ik zal je in dit blog niet gaan vervelen met te veel technische aspecten.

Of de aanschaf van een goede (grootformaat) printer voor jou uit kan is een hele persoonlijke vraag. Los van het feit dat ik het leuk vind om te printen verkoop ik prints aan particulieren. Iedere foto uit mijn archief kan besteld worden als fine art print. Ja, daar heb je die term weer: Fine art print. Wat is dat eigenlijk? Een fine art print is niet meer dan een print waarbij de fotograaf alles in het werk heeft gesteld om een kwalitatief zo goed mogelijke print af te leveren. Dat begint bij het maken van de foto en gaat van de juiste beeldbewerking, een top printer en top fotopapier naar de uiteindelijke print. In dat hele proces streef je er als fotograaf naar om het maximale aan kwaliteit uit ieder onderdeel van het proces te halen. Dat klinkt misschien nogal gewichtig en ingewikkeld, maar het is simpeler dan je denkt. In dit blog ga ik daar dieper op in.

Print ik al mijn foto's?

De vraag wat je met al die prints moet doen is een hele persoonlijke kwestie. Print ik al mijn foto's? Nee, uiteraard niet. Alleen de foto's waar ik speciale herinneringen aan heb, waar ik trots op ben of die ik tot mijn beste werk reken, worden geprint. Ik hou ervan om ze op te hangen in mijn kantoor, in de woonkamer of ergens anders in huis en ze regelmatig te wisselen. En de foto's die niet ergens hangen worden gearchiveerd. Heel simpel, met de datum achter op de foto in een grote map. De vraag of een print bestellen bij een goede printcentrale niet een stuk goedkoper is, kan ik met een simpele "ja" beantwoorden. Als je inderdaad zelden een print bestelt. Print je met enige regelmaat en bekijk je het over een langere termijn, dan kan het al snel voordeliger zijn om zelf te printen. Maar dat is een kwestie van een simpele rekensom.

Dan komen we bij de vraag of zelf printen niet een heel gedoe is. Met name kleurbeheer wil bij veel fotografen nog wel eens het struikelblok zijn. Ruwweg kun je het hele proces in een aantal onderdelen onderverdelen:

• Een goede foto
• Een goede monitor
• Kleurbeheer monitor
• Beeldbewerking
• Een goede printer
• Kleurbeheer printer / papier

Een goede foto is het begin

Voor een goede print moet je bij het begin beginnen. En dat is een goede foto. Dat is misschien een open deur, maar onderschat dat niet. En ik heb het hier niet over een goede foto in de vorm van een aansprekende foto. Ik doel op een foto die dusdanig is genomen dat je er in je beeldbewerking het maximale uit kan halen, zonder dat dat ten koste gaat van de technische kwaliteit van je foto. De dingen die ik in het veld doe bij het maken van een foto zijn niet alleen bedoeld om een foto te maken die een verhaal vertelt, een emotie teweegbrengt, verwondert of verbaast. Bij alles wat ik doe in het veld hou ik rekening met het feit dat ik een bestand wil overhouden die zo geschikt mogelijk is om in groot formaat te printen.

Dat betekent dat alles technisch zo perfect mogelijk moet zijn. Logisch zou je denken. Maar vergeet niet dat kleine imperfecties zoals wat onscherpte in de hoeken, of een foto die net niet 100% scherp is, behoorlijk worden uitvergroot als je er een groot formaat print van maakt. Nauwkeurig werken is dus essentieel. Voor mij betekent het dat ik gebruik wil maken van lenzen die van hoek tot hoek scherp zijn. En dat iedere foto vanaf statief genomen wordt om zo voor maximale stabiliteit te zorgen. Uiteraard geldt dat voor iedere foto die je maakt, ook als je niet in groot formaat print. Maar het is goed om je bewust te zijn van het feit dat een groot formaat print minder vergevingsgezind is dan een foto die je op Facebook plaatst!

Een goede monitor is even belangrijk als een goede camera of lens

Je hebt niets aan een fantastische camera en lens waarmee je prachtige foto's maakt, als je die gaat bekijken en bewerken op een slechte monitor. Voor de serieuze fotograaf is een goede monitor even belangrijk als ieder ander onderdeel van je fotoapparatuur. Nu ga ik je in dit blog niet vermoeien met allerlei technische zaken als LUT's, cadela's of wit punten. Wat belangrijk is, is dat je over een bepaalde basiskennis beschikt om ervoor te zorgen dat je naar de goede informatie op je monitor kijkt.

Maar wat is nu een goede monitor? Het antwoord op die vraag is tegenwoordig een stuk gemakkelijker te geven. Het belangrijkste voor ons fotografen is dat een monitor een zo groot mogelijke kleurbereik kan laten zien. Termen als sRGB, Adobe RGB en ProPhoto RGB komen de meesten wel bekend voor. Op internet kun je genoeg adviezen en uitleg vinden. Een monitor die tussen de 95% en 100% Adobe RGB kan weergeven is niet moeilijk te vinden. Kijk voor een geschikte monitor vooral naar de volgende punten:

• Een monitor met 100% sRGB en 95-100% Adobe RGB
• Een monitor met een 24" beeldscherm of groter
• Een monitor met IPS-technologie of beter
• Een monitor met minimaal 8-bits kleurdiepte

Eizo monitoren worden door veel fotografen en mensen werkzaam in de grafische wereld hoog aangeslagen. Maar dit verhaal zou niet compleet zijn zonder te vermelden dat er tegenwoordig uitstekende monitoren gemaakt worden door verschillende merken. Dell, LG, BenQ en de schermen die we van Apple gewend zijn. Oriënteer je even goed en dan is het vinden van een goede monitor niet moeilijk. Nog wel een tip. Bij monitoren die geschikt zijn voor de serieuze fotograaf en die voor relatief lage prijzen worden aangeboden laat de kwaliteitscontrole nog wel eens te wensen over. Dat kan bijvoorbeeld betekenen dat de helderheid over het hele beeldscherm niet uniform is. Let daar even goed op als je voor een 'low budget'-optie gaat. 4K of 5K beeldschermen zijn zeker mooi en de nieuwe technologieën zoals HDR-monitoren ga je steeds vaker zien. Maar voor een goede beeldbewerking en kleurbeheer zijn bovenstaande punten in principe voldoende.

Kleurbeheer monitor

Over kleurbeheer is al veel gezegd en geschreven. Sterker nog, hele boeken worden gewijd aan dit onderwerp. Dus ik ga het simpel houden met een paar tips.

Zorg dat je bekend bent met de verschillende kleurprofielen (sRGB, Adobe RGB en ProPhoto RGB). Weet wat ze betekenen. Om hier een goed beeld van te krijgen, kun je simpele programma's als Apple's ColorSync gebruiken. Voor Windows zijn er verschillende programma's waarin je kleurprofielen in 3D kunt bekijken en met elkaar kunt vergelijken. Zo krijg je een duidelijk beeld van de verschillen tussen de profielen. Er zijn hele discussies over in welk kleurprofiel je het beste kunt werken. Ik kies altijd voor het grootste kleurbereik (ProFoto RGB). Ik bespaar je de onderliggende technische redenen, op één na: de toekomst. Of we het nu wel of niet goed kunnen waarnemen, tablets, monitoren en telefoons geven in de toekomst een steeds grotere kleurdiepte weer. Er zijn nu al internetbrowsers die Adobe RGB weergeven. Nu ervoor zorgen dat je met maximale waardes werkt, zorgt ervoor dat je in de toekomst (en dat kan heel snel gaan!) nog het maximale uit je bestanden kunt halen en laten zien.

Kalibreer je monitor regelmatig, al naar gelang je eigen ervaring. De meesten van jullie weten ongetwijfeld dat het verstandig is om je monitor regelmatig te kalibreren en zodoende 'kleurecht' te houden. Hoe vaak je dit dient te doen, is helemaal afhankelijk van de kwaliteit van je monitor en hoe intensief je hem gebruikt. Test het dus uit. Veel monitoren, bedoeld voor fotografen of ontwerpers, worden standaard al geleverd met verbazingwekkend goede profielen om gelijk aan de slag te gaan. En kies je voor kwaliteitsmonitoren, dan is de kans groot dat je monitor zichzelf kan kalibreren of beschikt over ingebouwde kalibratie-sensoren.

Je kunt je monitor kalibreren met speciaal daarvoor bedoelde randapparatuur. Merken zoals X-rite en DataColor leveren uitstekende producten. Let daarbij wel even op of je kalibratie-apparaat printprofielen kan maken. De meeste kalibratie-apparaten kunnen alleen monitoren en beamers kalibreren. Wil je serieus aan de slag met printen, dan is het belangrijk dat je je eigen printprofielen kunt maken!

Beeldbewerking

Dit blog kan niet compleet zijn zonder daar wat over te zeggen. Nu ga ik hier niet al te diep op in, omdat ik hier binnenkort een aparte blog over schrijf. Maar een aantal zaken is belangrijk om je te realiseren. Qua beeldbewerking is mijn uitgangspunt altijd heel simpel. Iedere foto, zeker een goede foto, verdient een gezonde dosis beeldbewerking. Dat hoef ik jullie niet te vertellen. Maar alles wat ik in het veld kan doen, zodat ik het achteraf in mijn beeldbewerking niet op hoef te lossen, doe ik in het veld. Geen compromissen, geen gemakzucht. Kennis over wat je beter wel en niet in je beeldbewerking kunt doen is belangrijk.

Weten wat je in je beeldbewerking beter wel en niet kunt doen, rekening houdend met het feit dat je de foto in groot formaat gaat printen, is cruciaal. Zo is bijvoorbeeld het aanpassen van schaduwen of hooglichten in je beeldbewerking een van de meest destructieve handelingen die je kunt doen. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor het corrigeren van perspectief in je foto.

Als ik het eerste voorbeeld in het veld kan oplossen door gebruik te maken van grijsverloopfilters of het maken van meerdere belichtingen die ik later samenvoeg, dan zou ik daar altijd voor kiezen. In het tweede voorbeeld is het gebruik van een tilt en shift lens de beste oplossing. Maar als je die niet hebt, kun je soms simpelweg je standpunt aanpassen zodat dat gebouw of die boom in je foto ook recht blijft staan. Denk in ieder geval niet 'oh, dat los ik in mijn beeldbewerking wel op...'. Daar zou je later wel eens spijt van kunnen krijgen.

Laat ik het nu daar maar even bij laten. Nogmaals, in een later blog meer hierover. Maar het mag voor zich spreken dat de juiste beeldbewerking een essentieel onderdeel is voor een goede print.

Een goede printer

Over een goede printer kan ik kort zijn. In de afgelopen jaren is de ontwikkeling op gebied van fotoprinters enorm snel gegaan. Over de kwaliteit van een moderne printer konden we een paar jaar geleden alleen nog maar dromen. De kwaliteit van de inkt, samen met de wijze waarop de inkt op het papier wordt aangebracht en de kwaliteit van het papier, zorgt voor fantastische resultaten (mits je alles goed gekalibreerd hebt). Ik werk zelf met de Canon Image ProGraf PRO-2000 en PRO-1000. De eerste is een grootformaat printer waarmee ik maximaal 60cm breed (A1) kan printen. Er gaan rollen papier in dus een flinke panorama print is geen probleem! De PRO-1000 is een A2 fotoprinter waarmee je maximaal 42 centimeter breed print. Toen ik voor de eerste keer deze printer gebruikte, was ik verbluft over de kwaliteit van de prints. Doe jezelf een plezier en maak eens een testprint met je eigen foto op deze printer. Maar pas wel op, de kans is groot dat je na het zien van je print, ter plekke de printer wilt hebben!

Maak je geen zorgen wanneer je je printer een tijdje niet gebruikt. Moderne fotoprinters kunnen dat prima hebben. Natuurlijk is het beter om regelmatig te printen. Maar je hoeft tegenwoordig niet meer bang te zijn voor verstopte printkoppen of andere ellende als je even een tijdje geen print hebt gemaakt.

Kleurbeheer printer / papier

Uiteindelijk is een printer maar zo goed als wat je erin stopt. En dan hebben we het over een goede foto, een goede kleurbeheer van de printer en het juiste papier. Over een goede foto hebben we het gehad. Printprofielen en printpapier zijn nauw met elkaar verbonden. Ieder papiermerk en -soort heeft zijn eigen kleurprofiel. Om de juiste resultaten te krijgen moet je dus het betreffende profiel kiezen in je printsoftware, voordat je gaat printen. Op welk papier je wilt printen is een persoonlijke keuze. Ik ben groot fan van luster en Fine Art Museum etching papier en gebruik papier van merken zoals Ilford, Hahnemühle en Canon. Om het maximale uit je printer/papier-combinatie te halen heb je twee opties:

• Je gebruikt de standaard profielen die bij het papier worden geleverd en specifiek voor jouw printer bedoeld zijn. Dit is een prima optie en levert veelal uitstekende resultaten.
• Je maakt je eigen printprofielen met een kalibratie-apparaat dat printprofielen kan maken. Alhoewel de standaard printprofielen vaak al erg goed zijn, valt er vaak nog meer te halen uit je printer/papier-combinatie. Met meer bedoel ik diepere kleuren, mooiere overgangen en betere zwart- en witwaardes. En geloof me, die verschillen kunnen best groot zijn. Zeker gezien het feit dat goede printers tegenwoordig meer dan het Adobe RGB kleurprofiel aankunnen. Hiervoor kun je een programma als ColorSync van Apple gebruiken om de profielen in 3D te vergelijken. Dan kun je goed zien of het door jou gemaakte profiel meer kleurinformatie bevat dat het standaard profiel.

Dit alles lijkt misschien wat een simpele weergave van alles. Maar het mooie is dat de software die we tegenwoordig kunnen gebruiken het ons ontzettend makkelijk maakt. Zo gebruik ik meestal Canon's Print Studio Pro om foto's vanuit Adobe Lightroom of Adobe Photoshop te printen. Een plugin die gratis wordt meegeleverd bij de printer met een interface waar je gemakkelijk je weg in vindt. Bovendien kun je eenvoudig bepaalde instellingen als preset bewaren, waardoor je de volgende keer dat je een print maakt snel de juiste instellingen kunt selecteren. Printen was nog nooit zo eenvoudig. En als ik één en ander uitgebreider wil instellen dan gebruik ik print software van Mirage Print. Iets uitgebreidere software, maar nog gemakkelijker in gebruik.

Conclusie

Wat ik je met dit hele verhaal wil duidelijk maken is dat het maken van een goede print door alle ontwikkelingen in de afgelopen jaren een stuk gemakkelijker is geworden. Je hebt geen ingenieursdiploma meer nodig om een print uit je printer te krijgen die er net zo uitziet als op je goed gekalibreerde monitor. Sterker nog, ik kan zonder al te veel moeite op beide printers op mijn kantoor identieke prints printen. Met exact dezelfde kleuren, helderheid en scherpte. Loop jij toch tegen problemen aan, check dan één van bovenstaande zes onderdelen. En realiseer je dat voor jouw probleem waarschijnlijk iemand op internet al een oplossing heeft gegeven. Even googelen levert vaak al het juiste antwoord op.

Uiteindelijk gaat het maar om één ding en dat is de voldoening en plezier die je haalt uit het maken van een mooie print. Probeer het eens, denk er niet al te ingewikkeld over en zorg dat je de basiskennis in huis hebt om het goed te doen. Een foto waar jij je ziel en zaligheid in hebt gestopt, waar je de wereld voor over bent gereisd of waar je dagen, weken of maanden voor hebt afgezien, verdient het om mooi geprint te worden. Door jou en niemand anders! Want alleen dan is de cirkel rond. Je laat die laatste belangrijke stap toch niet door iemand anders zetten?

Dit heb je nodig