Het Beeldrecept van Stijn Thoolen: wetenschappelijke laser op Antarctica

Cameranu
1 jaar geleden

In het Beeldrecept leer je meer over hoe een foto tot stand is gekomen. Denk bijvoorbeeld aan de camera-instellingen, de nodige voorbereidingen, het licht dat is gebruikt en welke apparatuur je nodig hebt. Stijn Thoolen vertelt in dit bijzondere Beeldrecept meer over deze prijswinnende foto, die hij in het donker bij een temperatuur van -80 graden Celsius heeft gemaakt op één van de meest grillige plekken ter wereld!

“Ik heb dertien maanden op het station gewoond en vond het een geweldige ervaring! Het is een heel uitzonderlijke plek. Ik ben enorm dankbaar dat ik de kans heb gekregen om die van zo dichtbij mee te maken. De extreme omstandigheden, de isolatie en de beperkte sociale interactie zorgen natuurlijk voor uitdagingen, maar het is daardoor juist een geweldige leeromgeving. Het feit dat we onze missie als bemanning samen succesvol hebben doorstaan, daar ben ik trots op.”

Het Beeldrecept van Stijn Thoolen - 1

Waarom was je op Antarctica?

Midden op het Antarctisch plateau staat onderzoeksstation Concordia, zo’n 1700 kilometer verwijderd van de Zuidpool. Elk jaar overwintert hier een team van twaalf mensen in extreme omstandigheden. In naam van de wetenschap voeren zij experimenten uit om onszelf en de wereld beter te leren begrijpen. We vergroten er onder andere onze kennis over het ijs, de atmosfeer, klimaatverandering en het heelal.

Het leven is daar bepaald niet makkelijk. Er is 40% minder zuurstof dan op zeeniveau, de luchtvochtigheid is lager dan de Sahara en in de winter kan de temperatuur dalen tot onder de -80 graden Celsius. Voor meer dan drie maanden blijft de zon er onder de horizon. Transport is dan niet mogelijk en de bemanning blijft negen maanden in isolatie achter, meer dan zeshonderd kilometer verwijderd van enig teken van leven en zonder mogelijkheid tot evacuatie. Wat dat betreft lijkt Concordia nog het meest op een basis op een andere planeet…

“Van november 2019 tot december 2020 heb ik op Concordia gewerkt als arts-onderzoeker. Namens de Europese ruimtevaartorganisatie ESA deed ik onderzoek naar het effect van deze extreme, ruimtevaart-achtige leefomstandigheden op de mentale en fysieke gezondheid van de mens. Dit onderzoeksprogramma helpt ESA om de risico’s van bemande ruimtemissies naar de maan of Mars beter in kaart te brengen, maar brengt ook - en dat klinkt misschien paradoxaal - nieuwe inzichten over onze gezondheid in ‘normale’ omstandigheden op aarde.”

Het Beeldrecept van Stijn Thoolen - 2

Wat zien we precies op de foto?

Deze foto heb ik er gemaakt op 10 juli 2020, midden in de donkere wintermaanden. Het beeld reflecteert dat wereldvreemde, haast science-fiction-achtige karakter van het leven op Antarctica. Terwijl de rest van de wereld worstelde met de uitbraak van COVID-19, waren twee van mijn collega’s bezig met het herstellen van een laser die wetenschappelijke gegevens verzamelt over de atmosfeer. Ze zijn trots op het werk dat ze mogen doen voor de wetenschap en voor onze toekomst, die tegelijkertijd door de corona-crisis voor zoveel mensen thuis zo ver weg leek.

“Eén van mijn collega’s reikt net als de laser uit naar de hemel, waar we op de achtergrond rechtstreeks naar het centrum van het sterrenstelsel kijken waarin onze aardbol rondjes draait: de Melkweg. De heldere ‘ster’ rechts is de planeet Jupiter. Door de dunne atmosfeer rond de Zuidpool, weinig weersverschijnselen en bijna geen lichtvervuiling is de zichtbare sterrenhemel in Concordia overweldigend. Het plaatst mijn collega’s in perspectief en spoort aan tot nederigheid. In contrast zie je linksonder het station, vijfhonderd meter verderop. In een verder haast buitenaardse omgeving, in het donker en de kou, geeft het enige zekerheid en de nodige houvast.”

Hoe heb je de foto gemaakt?

Het maken van de foto heeft me best wat moeite gekost. De laserbundel die je op de foto ziet straalt iedere vijf minuten slechts één minuut lang en in de extreme kou bevroor mijn camera telkens binnen een paar minuten. Ik moest dus goed weten wat voor instellingen ik op mijn camera nodig had en hoe ik de foto wilde maken. Bovendien moest ik goed op mijn vingers letten. Opwarmen kostte telkens een kwartier of langer. Je kunt je voorstellen dat er voor mij en mijn collega’s een goede timing, concentratie en geduld nodig was!

Uiteindelijk heeft het me zo’n twee uur gekost om de juiste positie en instellingen te bepalen. Ik heb twee of drie keer binnen mijn camera (en mezelf) moeten opwarmen. Zodra de camera opgewarmd was, had ik weer een paar minuten 'speeltijd' buiten. Toen ik doorhad hoe ik de foto wilde maken, heb ik mijn collega's gevraagd om op mijn teken buiten op het dak van de container te poseren. Vervolgens moest ik goed timen wanneer het tijd was om naar buiten te gaan en de camera op te zetten. Ik had daarbij geen minuut te verliezen, want nadat de laser één keer - of met veel geluk twee keer - geschenen had, hield mijn camera er weer mee op. Gelukkig was de foto na één keer poseren gelukt, want mijn collega’s hadden het inmiddels koud gekregen…

Deze apparatuur heeft Stijn gebruikt

Met welke instellingen heb je de foto gemaakt?

De foto is gemaakt met een sluitertijd van 13 seconden met een diafragma van f/2.0 en een ISO-waarde van 1000. De foto is gemaakt met een 12mm objectief en de zelfontspanner stond ingesteld op enkele seconden.

“Na voldoende experimenteren bleek dat een ISO-waarde rond de 800-1600 en een sluitertijd tussen de 10 en 15 seconden het beste resultaat gaf. Een te hoge ISO-waarde zorgt voor meer ruis in de foto en als de sluitertijd te lang is worden de sterren minder scherp. Achteraf gezien had de ISO-waarde misschien nog iets hoger gekund. Het gebruiken van de zelfontspanner voorkomt dat de camera trilt van het drukken op de sluiterknop op het moment dat de foto gemaakt wordt.”

Heb je ergens extra op gelet?

Ik moest de foto goed plannen en timen, want er waren veel factoren om rekening mee te houden. De lens moest handmatig scherpgesteld worden, de instellingen op de camera moesten kloppen, de compositie van de foto moest bepaald worden, ik moest voor de camera in de wind zitten, mijn vingers moesten niet bevriezen, mijn collega’s moesten poseren en de laser moest schijnen…

Om vervolgens op het juiste moment de knop in te drukken en mijn adem voor dertien seconden inhouden om geen waterdamp wolken op de foto te krijgen. Om de sterren en Melkweg goed in beeld te krijgen moest ik van tevoren handmatig de lens scherpstellen. Ik had de juiste scherpte al gemarkeerd en ingesteld op mijn lens voordat ik naar buiten ging, maar met alle actie en handelingen is er altijd een kans dat de scherpte per ongeluk verandert. In het donker is dat niet makkelijk te controleren

Het Beeldrecept van Stijn Thoolen - 4

Is er nog iets aan de foto bewerkt?

Ik heb de foto bewerkt met Apple Photos, met name om het licht aan te passen. Ik heb de gloed, de belichting en de helderheid verhoogd. Daarnaast heb ik de foto iets bijgesneden.

Waarom vind je juist deze foto zo mooi?

Het is een foto die niet alleen een bijzondere omgeving laat zien, maar in mijn ogen vooral goed aansluit bij het onderwerp ‘wetenschap’. Het wekt een zekere nieuwsgierigheid op, en de uitreikende hand naar het grote onbekende symboliseert dat misschien wel. Het is diezelfde nieuwsgierigheid die aan de basis staat van het leren en waarvan ik geloof dat die ons kan helpen om ons welzijn op aarde te verbeteren.

Dit is waarom ik zelf bijvoorbeeld zo geïnteresseerd ben in de ruimtevaart. We kunnen er zo enorm veel van leren! Kijk bijvoorbeeld naar wat André Kuipers ons allemaal heeft laten zien. Mijn ervaringen en werk in Antarctica deel ik graag met andere mensen. Zo hebben we er hopelijk allemaal wat aan. Ik hoop dat mensen door mijn foto iets nieuws leren of in ieder geval aan het denken worden gezet!

National Geographic fotowedstrijd

Stijn heeft deze bijzondere foto ingezonden voor de National Geographic fotowedstrijd van 2021. Uit meer dan 13.000 inzendingen in de categorieën mens, dier en landschap is deze foto door de vakjury verkozen tot overall winnaar én sleepte hij ook nog de eerste prijs in de categorie Landschap binnen. De National Geographic fotowedstrijd is een bekend fenomeen en ook dit jaar is er weer een fotowedstrijd.

Hoe ga je om met bevroren apparatuur?

De tijd dat ik mijn camera in de buitenlucht in Concordia kon gebruiken varieerde sterk, afhankelijk van de temperatuur en wind. In -30 graden Celsius werkte de camera normaal, alhoewel de batterij het dan na misschien een uur begaf. De invloed van de wind was dan minimaal. Onder -60 graden Celsius kon de batterij zo’n dertig minuten mee als het windstil was, maar met een wind van 10m/s was dat niet langer dan een paar minuten.

Als ik naar buiten ging hing ik mijn camera meestal om mijn nek, maar onder mijn donspak. Op die manier hield ik mijn camera zo lang mogelijk warm, want de camera koelt af vanaf het moment dat je buiten de deur stapt. Voor een foto wilde ik de camera altijd zo kort mogelijk blootstellen aan de buitenlucht, want meer warmteverlies betekende minder tijd voor foto’s. In zulke omstandigheden helpt het om doelgericht foto’s te maken: weet wat je wilt gaan fotograferen en je apparatuur en instellingen controleren voordat je de kou in gaat. In het geval van mijn winnende foto was dat essentieel.

Ook probeerde ik de camera altijd tegen de wind te beschermen om warmteverlies te voorkomen. Als mijn camera uitviel, dan was een korte stop in het station om de batterij op te warmen of te verwisselen meestal voldoende om een fotosessie voort te zetten. In enkele gevallen gebruikte ik een externe accu die ik in mijn donspak kon houden. Zo kon ik de camera iets langer gebruiken. Veel verschil maakte dat echter niet, want met de extreem lage temperaturen kunnen ook andere elektronische onderdelen er al snel mee ophouden. In dat geval duurt het opwarmen van de apparatuur langer.

Uiteindelijk verschilt het per camera hoe lang je kunt fotograferen in zulke lage temperaturen. Door de jaren heen zijn in Concordia allerlei oplossingen bedacht om langer foto’s te kunnen maken, inclusief foto’s met een lange sluitertijd en timelapses. Denk daarbij aan chemische handwarmers in je cameratas of -hoes, maar ook verwarmde dozen gemaakt van isolatiemateriaal.

Verder moest ik bij het maken van foto’s in deze extreem lage temperaturen erop letten om niet aan de lens te zitten of uit te ademen in de buurt van de lens, omdat het kleinste beetje vocht al direct bevriest en ijskristallen op de lens vormt. Dan was de fotosessie direct voorbij. Als laatste moest ik goed oppassen voor mijn vingers. Ik kon alleen foto’s maken door mijn dikke wanten uit de doen en zelfs als ik weer binnen was kon ik me nog wel eens branden aan het koude metaal en carbon van mijn statief!

Samengevat kun je je misschien wel voorstellen dat ik als amateur fotograaf gedurende mijn jaar in Concordia voldoende momenten van teleurstelling heb moeten doorstaan om tot enig resultaat te komen. Dan kom je er bijvoorbeeld na een lange sessie in de energierovende buitenlucht achter dat de camera toch niet goed scherpgesteld was of dat de sluitertijd te kort stond ingesteld. Gelukkig verandert de omgeving in Concordia niet snel, dus ik had herkansingsmomenten genoeg!

Je hebt daar vast meer foto’s gemaakt?

Ik vond het tijdens mijn verblijf prachtig om af en toe naar buiten te gaan en die enorm bijzondere omgeving de fotograferen. Met name de luchten zijn prachtig in de dagen dat de zon dicht bij de horizon komt. Je hebt dan als het ware een drie uur durende zonsop- en ondergang. En in de winter kun je goed naar de sterren kijken. Een prima tijdverdrijf daar in die monotone wereld!

Over Stijn

Stijn Thoolen is 31 jaar en woont in Boston, maar komt oorspronkelijk uit Oisterwijk. Fotografie is voor hem echt een hobby die hij voornamelijk beoefent wanneer hij reist. Als kind kreeg hij van zijn ouders tijdens vakanties wel eens een wegwerptoestel om foto’s te maken. Dat is hem bijgebleven.

Toen hij een lange roadtrip ging maken in de Verenigde Staten kocht hij zijn eerste eigen camera: een tweedehands spiegelreflexcamera. Niet eens zozeer voor de fotografie, maar vooral om de nieuwe omgevingen en mooie herinneringen vast te leggen van een bijzondere reis.

Toch leerde Stijn steeds meer over de basis van fotografie. Vaak fotografeert hij gewoon dingen met zijn telefoon. Maar voor zijn verblijf in Antarctica heeft hij speciaal de Sony A6000 systeemcamera aangeschaft. Een kleine camera is voor hem werkbaar en hij wil het liefst zo min mogelijk apparatuur meesjouwen.

Auteur

Cameranu

Als dé community voor beeldmakers van de Benelux maken wij het creëren van mooie beelden voor iedereen toegankelijk!

Bekijk alle berichten

Blijf op de hoogte

Houd mij op de hoogte van laatste nieuwtjes, interessante blogs en aanbiedingen.