Van landschapsfotograaf tot meteoroloog?

Bas Meelker
5 jaar geleden

Vraag aan een willekeurige landschapsfotograaf wat het belangrijkste element van een goede landschapsfoto is en de kans is groot dat het antwoord ‘Licht’ is. Niet vreemd als je bedenkt dat licht een foto kan maken en breken. Saaie landschappen worden spectaculair bij bijzonder licht en spectaculaire landschappen verwelken tot nietszeggende plaatjes bij slecht licht.

Kennis van het weer is voor een landschapsfotograaf net zo belangrijk als de kennis die een studiofotograaf nodig heeft van de lampen en softboxen die hij of zij in de studio gebruikt. Toch wordt door veel landschapsfotografen ‘mooi licht’ nog vaak gezien als iets wat je overkomt. Iets waar geluk een belangrijke rol bij speelt. Maar is dat zo? Laten we in dit blog eens kijken hoe je je kennis van het weer kunt verrijken zodat je vaker op het juiste moment op de goede plek staat...

Van landschapsfotograaf tot meteoroloog - 1

Stap 1: Basiskennis

De eerste stap die je kunt zetten om meer kennis van het weer op te doen, is door je te verdiepen in de algemene weer systemen. Zoals weten dat op het noordelijk halfrond bij een hogedrukgebied de wind met de klok meedraait en bij een lagedrukgebied tegen de klok in. Als landschapsfotograaf wil je weten hoe grondmist of dichte mist ontstaat. Of waarom bij een noordenwind de lucht altijd zo helder is en je kilometers ver kunt kijken. Ook zaken als de verschillende soorten wolken herkennen zijn belangrijk. Je hoeft geen studie te volgen, maar door even het internet op te gaan, kun je al ontzettend veel leren over de verschillende weertypes.

Ja..., dit is nog erg algemeen en theoretisch, maar het geeft je wel een goede basis. Uiteindelijk zul je namelijk zien dat er een boel logica zit achter bepaalde weersomstandigheden. En om die logica te snappen en erop te kunnen anticiperen, moet je wel een goede basiskennis hebben.

Van landschapsfotograaf tot meteoroloog - 2

Stap 2: Bewustwording

De volgende stap is bewustwording. Daarmee bedoel ik dat je actief bezig bent met het weer. Je leert jezelf aan om je altijd bewust te zijn wat er om je heen met het weer gebeurt. Vaak omhoogkijken dus. Iets wat voor mij ontzettend belangrijk is, is dat ik me altijd bewust ben waar de wind vandaan komt. En daarmee bedoel ik niet of je tegenwind hebt. Maar weten of de wind uit noordelijke richtingen waait of meer vanuit het zuiden of oosten is voor ons landschapsfotografen cruciaal.

Daarvoor moet je uiteraard ook weten waar het noorden, oosten etc. zijn. Leer jezelf dat aan. Kijken naar de stand van de zon en dit koppelen aan het tijdstip van de dag is vaak al voldoende om je een ruwe oriëntatie te geven. Maar ook een simpele kompas-app op je telefoon kan je helpen. Waarom is dit belangrijk? Omdat de windrichting veel zegt over het type weer dat je kunt verwachten. Maar daarover straks meer. Bewust bezig zijn met het weer betekent ook dat je weersveranderingen waarneemt. Dat je opmerkt dat de wind aan het draaien is of de temperatuur ineens flink zakt.

Van landschapsfotograaf tot meteoroloog - 3

Hulpmiddelen

Uiteraard is een ervaren landschapsfotograaf ook voorzien van alle hulpmiddelen die we tegenwoordig hebben om te zorgen dat we op de hoogte zijn van de huidige en voorspelde weersomstandigheden. Websites en apps om bewolking te kunnen volgen, dauwpunten, temperatuurverschillen, windvoorspellingen en nog veel meer. Informatie die we uitstekend kunnen gebruiken om het weer van nu te verklaren, maar ook om te kijken wat voor weer je in de komende uren of dagen kunt verwachten.

Van landschapsfotograaf tot meteoroloog - 4

Stap 3: Herkennen en voorspellen

In deze fase ga je de opgedane basiskennis combineren met de ervaring die je opgedaan hebt door bewust met het weer bezig te zijn. Je leert herkennen wanneer de kans op een avondrode lucht het grootst is. Je weet immers dat avondrood ontstaat bij kalm weer en omdat het licht een zo lang mogelijke afstand door de atmosfeer af kan leggen in combinatie met stofdeeltjes in de lucht die het licht verstrooien.

En je weet dat bij hoge sluierbewolking de kans groot is dat het licht ook die lange afstand kan afleggen. Bij laaghangende bewolking wordt het licht natuurlijk eerder afgeblokt. Logisch toch? Precies!

Je weet ook dat grondmist ontstaat omdat de minimumtemperatuur lager is dan de dauwpunt temperatuur. Bijvoorbeeld wanneer de verschillen tussen de dag- en nachttemperaturen groot zijn. Combineer dat met rustig weer (niet al te veel wind) en vochtige gebieden en je kunt aardig goed voorstellen of er grondmist gaat ontstaan. Linkt logisch toch? Precies!

Van landschapsfotograaf tot meteoroloog - 5

Koude lucht

Doordat je ook een goede kennis hebt van de verschillende weer systemen, weet je dat als de wind naar het noorden gaat draaien, er koude lucht uit het noorden aangevoerd wordt. Koude lucht bevat minder vocht en stof en zodoende weet je dat de kans groot is dat je op hele heldere omstandigheden getrakteerd wordt. En je hebt ervaren dat het licht dat zorgt voor prachtige verzadigde kleuren. Omdat het licht niet verstrooid wordt door allerlei rotzooi in de lucht. Logisch toch? Precies!

Het weer in Nederland

Door je kennis en ervaring verder uit te breiden, realiseer je je dat het weer in Nederland best logisch in elkaar zit en je zult zien dat jouw eigen ‘voorspellingen’ steeds vaker uitkomen. En laten we eerlijk zijn, we hebben in Nederland natuurlijk geen extreem ingewikkelde weerssituaties. We leven niet in de bergen waar om de vijf minuten het weer kan veranderen.

Simpel gezegd hebben we twee windrichtingen die boven water onze kant opkomen (westelijke en noordelijke aanvoer) en twee windrichtingen die boven land onze kant opkomen (zuidelijke en oostelijke aanvoer). Combineer dat met hoge of lagedruk gebieden (en de ligging daarvan) en het seizoen waar we inzitten en je kunt aardig goed ‘voorspellen’ wat er gaat gebeuren.

Van landschapsfotograaf tot meteoroloog - 6

Geen verrassingen

Neem bijvoorbeeld een hogedrukgebied wat ten noordoosten van ons ligt in de winter. Bij een hogedrukgebied waait de wind met de klok mee en zal dus zorgen een oostelijke aanvoer. En dat betekent in de winter vaak een snijdende koude oostenwind. Maar omdat de wind boven land onze kant opkomt, is het licht vaak wat vaal door de grote hoeveelheid stof in de atmosfeer. Voor vele van jullie waarschijnlijk een hele herkenbare situatie. En eentje die je aan kunt zien komen als je ziet dat er een hogedrukgebied ten noorden van ons zich verder verplaatst naar het noordoosten. Dan hoeft dit type weer dus geen verrassing te zijn.

Van landschapsfotograaf tot meteoroloog - 7

Stap 4: Verbindingen leggen

Nu wordt het wat ingewikkelder. Want je kunt een prima basiskennis hebben van het weer en ook flink wat ervaring opgebouwd hebben in het herkennen en voorspellen. Maar wat ga je daar nu in de praktijk mee doen? Keuzes maken uiteraard! Je gaat verbindingen leggen tussen de weersomstandigheden die je verwacht en het type landschapsfoto dat je gaat maken. Jouw kennis en ervaring vertellen je welke lichtsituaties je kunt verwachten. En dus ook voor welke locatie je gaat kiezen.

Het weer bepaalt mijn agenda. Het bepaalt de locatie, het tijdstip en het type landschapsfoto dat ik ga maken. Met andere woorden, de weersvoorspellingen, gecombineerd met mijn kennis en ervaring zijn cruciaal voor mijn fotografie. Zonder ben ik hopeloos verloren en overgeleverd aan geluk. Geluk dat ik op het juiste moment op de juiste plek sta.

Laten we bijvoorbeeld de koude noordenwind nog even als voorbeeld nemen. Omdat de lucht in zulke omstandigheden vaak zo helder is, ligt het voor de hand dat je kiest voor een locatie waar veel en haarscherpe details belangrijk zijn. Denk bijvoorbeeld aan een cityscape foto of een weidse landschapsfoto, met veel details op de achtergrond die je haarscherp wilt vastleggen. Je kunt die haarfijne details dan immers ook goed vastleggen. De omstandigheden lenen zich ervoor. Beide type locaties liggen misschien wat minder voor de hand bij heiige of mistige weersomstandigheden.

Van landschapsfotograaf tot meteoroloog - 8

Mistige omstandigheden

Bij heiige of mistige omstandigheden zul je wat eerder kiezen voor een locatie die echt gebaat is bij zulke omstandigheden. Denk bijvoorbeeld aan dichte mist in een bos of coulisselandschappen. Mistige of heiige omstandigheden geven zulke landschappen vaak juist een mysterieuze, sprookjesachtige sfeer. Maar kies bij dichte mist voor een open, weids landschap en de kans is groot dat je tegen een witte lap aan zit te kijken zonder enige houvast voor de kijker.

Harde wind

Bij harde wind ligt het ook niet echt voor de hand om bij zonsondergang te kiezen voor een pittoresk haventje met mooie vissersschepen. Door de harde wind en de bewegende schepen zul je met lange sluitertijden geplaagd worden door bewegingsonscherpte. Zo’n locatie ligt meer voor de hand bij rustig, kalm weer. Denk dus goed na over welk weertype het beste past bij welke locatie. Gebruik je kennis en ervaring om te proberen de juiste keuzes te maken.

Van landschapsfotograaf tot meteoroloog - 9

Maar onthoud ook dit...

Je kunt nog zoveel kennis en ervaring opgedaan hebben, maar we hebben het hier natuurlijk wel over het weer hè. En hoe je het ook went of keert, garanties zul je nooit krijgen. Gelukkig niet! Ik weet niet meer hoe vaak ik, volledig overtuigd van een mooie avondrode lucht, achter mijn statief gestaan heb om te zien dat alles als een nachtkaars uitging. Of al die keren dat je je spullen al bijna wilt inpakken en je plotseling getrakteerd wordt op geweldige omstandigheden...

Ik noem mezelf dan misschien meer weerman dan fotograaf, maar ik ben geen meteoroloog. En we weten hoe vaak zij er zelfs naast zitten. En vergeet niet dat lokaal de verschillen groot kunnen zijn. Jouw ervaring zal totaal anders zijn als je aan de kust in Zeeland woont dan wanneer je ergens in de Achterhoek woont. De aanwezigheid van grote wateroppervlakken, bossen, hoge zandgronden of laaggelegen gebieden zal een grote invloed hebben op je lokale weer.

Met andere woorden, er zijn geen standaarden of gouden tips. Basiskennis kunnen we allemaal opdoen, maar je zult zelf in je eigen omgeving ervaring op moeten doen met ‘jouw weer’. En dat kost tijd. En nu we het toch over tijd hebben...

Van landschapsfotograaf tot meteoroloog - 10

Tijd is belangrijk

En "tijd" speelt natuurlijk ook een belangrijke rol in je fotografie. Ja, als fulltime landschapsfotograaf mag ik het iedere dag doen. Zit het vandaag tegen, dan kan ik morgen weer een poging wagen. Maar misschien dat jij het vooral moet hebben van je vrije dagen en de weekenden. En dan moet je het doen met wat je krijgt qua weer, toch? Jazeker.

Maar juist dan is het gebruiken van je kennis een ervaring misschien nog wel belangrijker. Zeker als weer een week of langer moet wachten op je volgende kans. De juiste keuze maken, kijkend naar het weer en een bijpassende locatie, betekend vaker terugkomen met een geslaagde foto. En dat maakt het leuker met als gevolg dat je vaker op pad gaat, meer ervaring opdoet en beter wordt!

Toch is het goed om niet te vergeten dat met al die kennis en ervaring over het weer, juist die teleurstellingen en verrassingen landschapsfotografie zo leuk maakt. Die plotselinge, onverwachte momenten. Dat zijn de momenten die je het langst bijblijven. Laat het weer dus ook maar een beetje die lekkere onvoorspelbare factor blijven..., maar niet teveel. Ik wens je mooi licht!

Auteur

Bas Meelker

Fotografie is voor Bas Meelker een manier om zijn persoonlijke passie en visie over natuurlijk licht en landschappen te communiceren. Zijn werk wordt geroemd om de dramatische impact, met een combinatie van intense kleuren en composities. Hij geeft presentaties in binnen- en buitenland én zijn workshops zijn zeer populair. Bas is ambassadeur voor Canon, Benro en Sunwayfoto.

Bekijk alle berichten

Blijf op de hoogte

Houd mij op de hoogte van laatste nieuwtjes, interessante blogs en aanbiedingen.