Zo ontwikkel je een analoog fotorolletje

Bij een digitale camera kopieer je de gemaakte foto’s vanaf de geheugenkaart naar je computer. De foto’s die je met een analoge kleinbeeldcamera hebt gemaakt, moeten eerst nog worden ontwikkeld en daarna worden ingescand of afgedrukt voordat je de resultaten hebt. Op deze pagina staat stap voor stap uitgelegd hoe je zelf een zwart-wit 35mm rolletje of een 120 rolfilm kunt ontwikkelen.

Bekijk alle doka benodigdheden

Bereid het ontwikkelen voor

Het ontwikkelen van een fotorolletje kost tijd en aandacht. Bereid je rustig voor en zet alles klaar zodat je tijdens het ontwikkelproces niet misgrijpt. Van de chemicaliën tot meerdere maatbekers, een thermometer, de complete ontwikkeltank, een schaar, film picker, lege flessen of afsluitbare kannen, een timer en een afstrijktang: zorg dat je alles binnen handbereik hebt.

Het is heel belangrijk dat de drie chemicaliën zich niet met elkaar vermengen! Houd de chemische vloeistoffen strikt gescheiden door met verschillende maatbekers te werken. En maak bijvoorbeeld tussendoor de thermometer schoon als je ‘m hebt gebruikt om de temperatuur van een vloeistof te controleren.

Zorg voor een lichtdichte omgeving

Het is van groot belang dat er geen licht meer op het rolletje komt. Werk altijd in een volledig lichtdichte ruimte als je het rolletje over gaat brengen naar de ontwikkeltank. De lichtdichte ruimte wordt ook wel een ‘doka’ genoemd. Deze afkorting is een samenvoeging van de woorden ‘donker’ en ‘kamer’. Vergeet niet om je smartphone buiten de doka te leggen voordat je aan de slag gaat en zet geen rood dokalicht aan. Het kleinste beetje licht kan je foto’s laten mislukken. Heb je geen lichtdichte kamer? Gebruik een wisselzak!

Verdiep je in het ontwikkelproces

Heb je gedemineraliseerd water? Welke temperatuur moeten de chemicaliën hebben? En wat is de tijdsduur voor het ontwikkelen en fixeren? De exacte tijd van het ontwikkelen staat meestal op de verpakking van de ontwikkelaar, maar dit kun je altijd online opzoeken. Zowel het type fotorolletje als de gekozen chemicaliën én de temperatuur daarvan zijn van invloed op hoeveel tijd de stappen kosten. Verdiep jezelf in het ontwikkelproces door je goed in te lezen, video’s te kijken en handleidingen door te bladeren. Noteer de tijden die je moet gebruiken op een briefje en houd dat bij de hand.

Stap 1: Inspoelen

Ga de donkere kamer in of pak de wisselzak om het filmrolletje uit de koker te halen. Knip de hoekjes van de film een beetje rond. Vervolgens plaats je het begin van het zwart-wit rolletje op de spoel en draai je deze er helemaal op. Plaats de spoel met het rolletje op de kern in de ontwikkeltank: zonder de kern is de tank niet lichtdicht! Doe de trechter er op en draai deze goed vast. Nu kun je het deksel erop doen en uit de doka stappen, want er kan geen licht meer bij het rolletje komen als alles goed in de ontwikkeltank bevestigd is.

Oefen bij daglicht
Heb je het inspoelen nog nooit gedaan? Dan is het slim om het een paar keer met daglicht te oefenen met een negatief dat al ontwikkeld is. Zo kun je zien wat je doet en wat er precies gebeurd. Kun je het na een paar keer oefenen doen met je ogen dicht? Dan lukt het zeker in de doka!

Stap 2: Ontwikkelaar

De ontwikkelaar zorgt er eigenlijk voor dat het beeld zichtbaar wordt. Schenk de ontwikkelaar in de ontwikkeltank, plaats het deksel er goed op en start de timer. Ontwikkel het negatief zo lang als nodig is en kiep de ontwikkeltank gecontroleerd om en om volgens de instructies. Wild schudden is onnodig en kan oneffenheden veroorzaken. Klaar? Haal het deksel van de ontwikkeltank af en giet de ontwikkelaar in een lege kan of fles.

Stap 3: Stopbad

Na het ontwikkelen moet je het ontwikkelproces letterlijk stopzetten. Dit duurt ongeveer een minuut. Giet de stopper in de ontwikkeltank, doe het deksel er weer goed op en kiep de tank tijdens de gehele minuut om en om. Hierna kun je de vloeistof in een aparte lege kan of fles gieten. Houd de gebruikte stopbad vloeistof gescheiden van de gebruikte ontwikkelaar, want de ontwikkelaar kun je nog meerdere keren gebruiken.

Stap 4: Fixeer

Na de ontwikkelaar en stopper is het tijd om het beeld te fixeren. Dit voorkomt dat het beeld na een tijd verdwijnt door de reactie op aanwezig licht. De tijdsduur van het fixeren hangt af van de gekozen chemicaliën, maar het is vaak vergelijkbaar met het ontwikkelen. Ook hier blijf je de ontwikkeltank tussendoor rustig om en om kiepen. Als je klaar bent, giet je de fixeer in een aparte lege kan of fles. Je kunt de fixeer hergebruiken!

Stap 5: Afspoelen

Bijna klaar! Maar voordat je het resultaat kunt bekijken, moet je alle chemicaliën van het negatief spoelen met gedemineraliseerd water. Het water moet op dezelfde temperatuur zijn als de chemicaliën die je hebt gebruikt. Giet het water in de tank en kiep de ontwikkeltank regelmatig om en om. Doe dit minimaal vijf tot maximaal tien minuten. Eventueel kun je de tank leeg gieten en het nog een keer herhalen met ‘vers’ water.

Stap 6: Drogen

Haal nu het rolletje uit de ontwikkeltank! Hang het in een droogkast op aan een speciale film haak, of hang het aan een eenvoudig rek in huis met behulp van een wasknijper. Let goed op waar je de wasknijper op het negatief plaatst. Plaats vervolgens een haak of knijper aan de onderkant zodat het negatief recht blijft hangen en niet gaan krullen.

Heb je met gedemineraliseerd water gespoeld? Dan zal het zwart-wit fotorolletje zonder vlekken opdrogen. Heb je met gewoon kraanwater gespoeld? Dan kun je overtollig water van het negatief halen met behulp van een speciale filmafstrijktang. Doe dit heel voorzichtig om krassen te voorkomen. Hang het negatief daarna op zodat het goed kan drogen!

Ruim alles met zorg op

Ga voorzichtig met de vloeistoffen om en ruim alles met zorg op na het ontwikkelen. De ontwikkelaar, de stopper en het fixeermiddel worden in stevige flessen geleverd. Zoals op deze pagina staat aangegeven kun je de ontwikkelaar en fixeer meerdere keren gebruiken.

Bewaar de gebruikte chemicaliën in daar speciaal voor bestemde, donkere flessen of afsluitbare kannen. Plaats ook een duidelijk label op de flessen waar je de chemicaliën in bewaard en ga netjes om met het afvoeren van de materialen. Afgewerkte chemicaliën vallen namelijk onder de categorie ‘klein chemisch afval’ en kun je bij de afvalstraat van de gemeente brengen.

Zo kun je negatieven goed bewaren

Een negatief is een kwetsbare beelddrager. Je kunt de negatieven beschermd opbergen in een grote multomap. Hier zijn speciale negatiefbladen met insteekhoesjes voor te koop. Je zult het ontwikkelde zwart-wit rolletje daarvoor in meerdere stroken van bijvoorbeeld zes foto's moeten knippen. Wil je er zeker van zijn dat je analoge foto’s niet verloren gaan? Je kunt de negatieven altijd digitaliseren door ze zelf in te scannen met een speciale negatiefscanner of door ze in te laten scannen bij een gespecialiseerd lab.

Dit heb je nodig als analoog fotograaf

Meer lezen over analoge fotografie?