Een fotograaf zonder statief is...

Johan van der Wielen

6 jaar geleden

Ik zou zeggen vul maar in... “Als een telefoon zonder lader”, “Als een auto zonder benzine” of “Als schip zonder matroos”. Misschien een beetje flauw maar de grap is dat je de lader past mist als de accu van je telefoon leeg is, evenzo met de benzine van je auto en ook de matroos mis je pas als je hem echt nodig hebt. Veel fotografen hebben een haat-liefde-verhouding met hun statief.

De één zweert erbij en doet niets zonder, de ander sleept hem altijd mee maar gebruikt hem praktisch nooit en de derde vervloekt hem om het gewicht en onhandigheid. En waarom zouden we ook? Bijna alle objectieven zijn gestabiliseerd, de ISO kan tot bijna een miljoen en ruis is tegenwoordig lang niet zo erg meer en prima in de nabewerking te verwijderen. Problemen met sluitertijden zijn verleden tijd toch?

Rust in je achterste

Ik krijg veel vragen over statieven. Hij is zo lomp, hij is zo onhandig, ik voel dat ik me niet vrij kan bewegen, hij belemmert mijn creativiteit enzovoort. En toch, als ik dan deelnemers aan mijn fotoreizen zover heb dat ze daadwerkelijk met statief gaan fotografen zie ik dat meteen terug in de kwaliteit van de beelden. Natuurlijk helpt een statief met bewegingsonscherpte, en natuurlijk kun je ineens met langere sluitertijden en lagere ISO fotograferen maar eigenlijk vind ik het allerbelangrijkste juist het feit dát hij zo lomp en onhandig is. Daarmee dwingt het statief je met veel meer rust te gaan fotograferen. Je moet het statief opzetten, instellen, de goede hoogte aanpassen en dan pas rustig aan de slag.

Iemand zonder statief heeft dan inmiddels al 20 foto’s van 21 verschillende onderwerpen gemaakt terwijl jij nog aan het puzzelen bent over de goede compositie. Ik zie gewoon dat mensen rust krijgen, ze veel langer met één foto bezig zijn en dat ze ook veel meer geneigd zijn om tot het gaatje te gaan als het om een goede compositie gaat, het goede moment en de juiste belichting. Het jachtige van de digitale camera gaat eraf, je maakt minder foto’s maar de succes-rate schiet omhoog. Ondanks weinig ruis bij de moderne camera’s, ondanks super hoge ISO, ondanks alle stabilisatie... blijft mijn advies een statief te gebruiken.

De voordelen van een statief op een rijtje

• Een statief is onhandig, lomp en kost veel tijd om op te zetten. Dat klinkt niet als voordeel maar is het toch! Dat zorgt er namelijk voor dat je rust in je kont krijgt. Omdat je trager bent ga je beter nadenken over je foto, belichting, compositie enzovoort. Het zorgt ervoor dat je op minder plekken foto’s maakt maar op elke plek langer bezig bent en dus betere foto’s maakt.
• Hoe mooi een hoge ISO ook is, het blijft zorgen voor ruis. De mooiste en scherpste foto’s maak je bij een lage ISO. Wil je dan ook nog spelen met hoge diafragma waarden dan zit je automatisch aan langere sluitertijden. Vanaf een statief is dat geen probleem!
• Lange sluitertijden geven dynamiek in het beeld. Bomen bewegen in de wind, water kabbelt en wolken drijven voorbij. Door te spelen met langere sluitertijden, wat alleen mogelijk is vanaf een statief, krijg je de dynamiek van bewegende onderwerpen in beeld.
• Lange sluitertijden zorgen voor meer kleur, zeker bij zonsopkomsten en -ondergangen. Hoe langer de sluitertijd, hoe dieper en intenser de kleuren. Een reden om ook weer een statief te gebruiken.
• Ben je aan het experimenteren met de belichting en scherptediepte dan maak je vaak meerdere beelden en kijk je later welke het beste is. Met behulp van bijvoorbeeld belichtingstrapjes of scherptediepte-trapjes. Vanaf een statief is dat heel fijn werken omdat je niet telkens weer opnieuw de compositie en het scherptepunt moet bepalen.
• Fotograferen bij low light, denk aan nachtfotografie. Zonder statief houdt de dag op als de zon weg is, maar er is nog zoveel meer dan licht…, de sfeer van het donker!

Goedkoop is duurkoop

Mensen die mij kennen weten dat ik nooit zal adviseren om dure spullen te kopen. Een goede fotograaf kan met alle camera’s of lenzen uit de voeten. Maar met statieven ben ik wat voorzichtiger. Er zijn teveel mensen die bezuinigen op een statief. Een veel gemaakte fout is de keuze voor een goedkoop statief. Koop dan geen statief. Helaas heb ik al meegemaakt dat naast mij een kapitaal van meer dan 3000 euro, een dure camera met dito objectief, werd toevertrouwd aan een statief van een paar tientjes. En vervolgens in het duin door een zuchtje wind omdonderde met als gevolg een objectief en camera vol duinzand. Dit is geen verzonnen verhaal, maar tot twee keer toe waargebeurd. Een statief hoeft geen duizend euro te kosten, maar koop wel een goed en degelijk statief. En dat kost geld.

Wat voor statieven zijn er?

Statieven heb je in vele soorten en maten, prijsklassen en gewichtsklassen. Van een paar tientjes tot over de duizend euro is mogelijk. Maar wat is nou aan te raden en wat moet je absoluut niet nemen? Eigenlijk is het beste statief te lomp en te zwaar om makkelijk mee te nemen. Een groot en zwaar statief heeft namelijk twee voordelen. Het is absoluut bewegingsvrij en zorgt ervoor dat zelfs wind weinig vat heeft op je camera. En het is zó vervelend om mee te werken dat je niet snel geneigd bent om snel van de ene naar de andere plek te rennen voor een foto. Je blijft dus langer staan op één plek en gaat meer nadenken over je foto’s. Je zult zien dat je met minder maar betere foto’s thuiskomt. Maar vooral het laatste zal voor veel mensen gezien worden als een ongemak waardoor het statief meer ongebruikt in de auto blijft liggen dan meegaat.

Koop daarom een goed statief waar je prettig mee werkt. Goed, stevig en niet al te duur is aluminium. Nadeel is echter wel dat aluminium relatief zwaar is. Maar als je toch vaak met de auto gaat en niet hoeft te slepen met het statief is dit een perfect statief voor jou! Wil je echt lichter dan kun je kijken naar basalt, magnesium of carbon. Een goed statief beantwoordt aan de volgende zaken.

• Het statief moet berekend zijn op ongeveer 1,5x het gewicht van camera en het objectief. Als je dit te krap neemt wordt het geheel toch wiebelig. Liever een statief wat geschikt is voor een te hoog dan een te laag gewicht.
• Een driepoot met liefst onafhankelijke poten, dus geen verbinding tussen de poten. Een middenpoot die eruit te halen is want een middenpoot is leuk..., maar gebruik hem eigenlijk maar niet! De middenpoot is het meest instabiele deel van het statief. Beste is een statief te nemen waarbij je de middenpoot qua hoogte niet nodig hebt, doe dan als ik en laat de middenpoot gewoon thuis. Voordeel is dan ook dat, als je poten helemaal horizontaal kunnen, je lekker laag kan met je statief.
• Uitschuifbare poten met makkelijk klemkoppelingen die niet snel loslaten, anders schuiven de poten in door het gewicht van camera.
• Een losse statiefkop zodat je deze nog een keer kunt veranderen als je dat nodig acht.

Kies een statiefkop die je zelf prettig vindt

• Een balhoofd is flexibel en klein maar nadeel is dat als je hem loszet meteen je hele camera los zit in alle richtingen. Een balhoofd met aparte “panstand” is heel prettig. Dan kun je het horizontale vlak draaien, voor bijvoorbeeld een panoramafoto, zonder dat je camera verandert in de andere richtingen.
• Een drieweg-kop is groter en lomper maar heeft als grote voordeel dat alle richtingen door aparte hendels zijn in te stellen. Je kunt dus heel nauwkeurig werken. Nadeel is wel dat het allemaal wat langzamer gaat omdat je alles apart in moet stellen.
• Een schommelkop is vooral bedoeld voor lange telelenzen. Lange objectieven hebben een dermate gewicht dat dit op een normale kop, waarbij de camera bovenop de kop staat, niet werkbaar is. Bij een schommelkop hángt de combi aan de kop. Dit zijn wel grote lompe koppen die je normaal niet snel zal gebruiken.

Over snelkoppelingsplaten

Een quick-release-plate of snelkoppelingsplaat is een plaatje wat je onder je camera schroeft en waarmee je snel je camera op je statiefkop kan klikken. Het is niet noodzakelijk maar heb je de keuze tussen een kop met en zonder zo’n soort systeem dan is het wel aan te bevelen omdat het snel en prettig werkt. Je hoeft niet telkens je camera aan je statief te schroeven. Veel merken werken met het zogenaamde Arca-Swiss systeem, een universeel systeem van plaatjes. Werk je met meerdere statieven, koppen, lenzen of camera’s dan kan het handig zijn om alles van hetzelfde systeem te voorzien.

Je kunt dingen zo duur maken als je zelf wilt. Maar wees ook niet te zuinig. Ik heb velen gezien die meer dan 2000 euro aan apparatuur op 1,5m hoogte toevertrouwden aan een statief van een paar tientjes. Dat vind ik dom. Investering in apparatuur betekent ook investeren in een statief. Een goed statief kost zeker een paar honderd euro.

Goede merken? Kijk eens naar Benro, ik ben vooral erg gecharmeerd van de Classic-serie. Het merk Gitzo, met een eigen snelkoppelingssysteem, behoort al jaren tot de beste statieven. Kijk ook eens naar Manfrotto en Vanguard, en dan vooral in het hogere prijssegment, of het hogere prijssegment van Velbon. Koppen zijn universeel uitwisselbaar, koop je een statief zonder kop dan kun je ieder willekeurige kop erbij kopen van bijvoorbeeld Benro, Gitzo tot zelfs een topmerk als Really Right Stuff. En zie je door de poten het statief niet meer? Kom naar Urk en laat je adviseren!