8 tips voor astrofotografie

Rutger Bus
5 jaar geleden

Ik krijg regelmatig de vraag hoe ik in hemelsnaam een bepaalde nachtfoto gemaakt heb. Het antwoord is simpel en toch vaak verrassend voor veel mensen. Ik maak namelijk gebruik van een digitale camera met daarop een lens..., dus niet veel meer dan een doorsnee fotograaf.

Als het dan toch zo eenvoudig is, betekent het dan ook dat jij zelf een poging kunt wagen om een astrofoto te maken? Jazeker! In de onderstaande tips geef ik een leidraad waardoor ook jij vanuit je eigen achtertuin een geslaagde astrofoto kunt maken!

8 tips voor astrofotografie - 1

Wat voor camera heb je nodig?

Het liefst een digitale camera die weinig ruis geeft bij hoge ISO-waarden en in RAW kan fotograferen. De foto’s in dit artikel zijn door mij gemaakt met een Sony A6000 systeemcamera. De Canon EOS 6D-serie schijnt ook erg goed te presteren op dit gebied, maar in de regel mag je ervan uitgaan dat álle camera’s van nu prima geschikt zijn om ruisarme beelden te geven bij hogere ISO-waarden!

Welke lens heb je nodig?

Bij astrofotografie draait alles om het verzamelen van zoveel mogelijk licht in een bepaald tijdsbestek. Hoe meer licht je opvangt, hoe beter. Een lens met een diafragma van f/2.8 of kleiner (f/1.4 bijvoorbeeld) is uitermate geschikt. Objectieven die erg goed presteren op het gebied van chromatische aberratie en coma zijn bijvoorbeeld de Sigma Art-serie lenzen. Maar ook de veel goedkopere, manuele lenzen van Samyang staan zeker hun mannetje.

Op welke ISO-waarde fotografeer je?

Afhankelijk van het onderwerp, de lichtsterkte van je lens (de F-waarde) en de hoeveelheid lichtvervuiling bij je in de buurt is een ISO-waarde tussen de 400 en 3200 vrij gebruikelijk. Er zijn ook wel gevallen bekend waarbij men op ISO 10.000 fotografeert met spectaculaire resultaten. Maar dat is meer iets voor de gevorderde astrofotograaf.

Hoelang moet je belichten?

Afhankelijk van het effect dat je wilt bereiken, varieert de belichting van een astrofoto tussen de tien seconden tot enkele minuten. Als je een foto van een sterrenspoor wilt maken, dan zet je de camera op de bulb-stand en laat je de sluiter circa een minuut of vijf open staan. Zorg er wel voor dat je foto niet overbelicht raakt door de ISO-waarde correct in te stellen voor zo’n lange belichtingstijd. De rotatie van de aarde ten opzichte van de nachtelijke hemel zorgt er voor dat de sterren als lichtsporen worden weergegeven op de foto.

De regel van 400

Wanneer je juist de sterren als lichtpunten, en zo scherp mogelijk, op de foto wilt krijgen hanteer je de zogenaamde 'regel van 400'. Hierbij bereken je de maximale belichtingstijd die nodig is om de sterren nog als lichtpunten weer te geven, voordat deze spoorvorming beginnen te vertonen. Dit doe je door het getal 400 te delen door de brandpuntsafstand van je lens.

Als voorbeeld gebruik ik hier een 35mm lens. De maximale belichtingstijd bij gebruik van deze lens is dus 400/35 = 11 seconden. Er bestaan ook regels die de 'regel van 500' hanteren, maar ik persoonlijk gebruik liever de 400-regel aangezien je dan iets meer speling hebt voordat er stersporen ontstaan in je foto. Het gebruik van deze regel werkt vooral goed bij lenzen tot 50mm.

Kun je ook langer belichten:?

Ja, dat kan zeker. Er zijn tal van apparaten op de markt die de rotatie van de aarde compenseren. Ikzelf maak gebruik van een Skywatcher Star Adventurer. Hierbij zijn belichtingstijden tot enkele minuten haalbaar. Het grootste voordeel hiervan is dat je hierdoor de ISO-waarde kunt verlagen wat weer resulteert in een "schonere" foto met minder beeldruis. Een snel rekenvoorbeeld leert ons dat een foto van dertig seconden op ISO 3200 hetzelfde signaal geeft als een foto van vier minuten op ISO 400 (drie stops verschil) waarbij de foto gemaakt op ISO 400 veel minder beeldruis zal vertonen.

Wat heb je nog meer nodig?

Naast al deze apparatuur is een stevig statief een vereiste. Aangezien de camera tijdens de belichting niet mag bewegen om bewegingsonscherpte te voorkomen, is een statief die tegen een aardige windstoot kan aan te raden. Het zou jammer zijn als je een nacht hebt gefotografeerd en er thuis achter komt dat bijna geen enkele foto scherp is geworden omdat het flink waaide.

Daarnaast is het verstandig om een afstandsbediening aan te schaffen. Hiermee bedien je de camera van een veilige afstand, zodat je niet per ongeluk tegen het statief aanschopt. Ook hoef je dan niet fysiek de knop van de sluiter op de camera in te drukken, wat weer trillingsonscherpte voorkomt.

Locaties zoeken

Zoals ik in de inleiding heb aangegeven, kun je het beste beginnen met astrofotografie vanuit je achtertuin. Als je vertrouwd bent met je opstelling en het bedienen van je camera in het donker, dan kun je overwegen om eens een echt donkere locatie op te zoeken. Hoe donkerder de locatie hoe meer 'signaal' je uit de ruimte opvangt en hoe beter je astrofoto’s worden.

Een paar goede plekken in Nederland zijn bijvoorbeeld halverwege de Afsluitdijk bij Breezand, in het Lauwersmeergebied, op het Aekingerzand nabij Appelscha of op één van de Waddeneilanden. Van de Waddeneilanden heeft Terschelling de voorkeur, omdat dit eiland officieel de status van Dark Sky Park heeft.

Je foto's nabewerken

Over hoe je het beste een astrofoto kunt nabewerken bestaan vele tutorials. Zoek gewoon eens op 'astrophoto editing' en je vindt een legio aan voorbeelden. Wel wil ik je nogmaals meegeven dat je het beste in RAW kunt fotograferen. Dit geeft je in de nabewerking van de foto’s de meeste vrijheid om witbalans, belichting, contrast en kleur nog naar eigen smaak aan te passen.

Ik hoop dat je wat hebt aan de bovenstaande tips en dat je ook zoveel plezier beleeft aan het maken van je eerste astrofoto. Je staat versteld wat er allemaal 'te zien' valt aan de nachtelijke hemel. Heb je nog vragen, stel deze dan gerust!

Auteur

Rutger Bus

Semi-professioneel, autodidactisch fotograaf Rutger Bus heeft inmiddels bijna vijftien jaar ervaring en heeft zich ontwikkeld als natuur- en landschapsfotograaf. Zijn werk wordt gebruikt voor reclame doeleinden, geplaatst in ZOOM.nl magazine en meest recent een interview in een Readers Showcase op de website van DPReview.

Bekijk alle berichten

Blijf op de hoogte

Houd mij op de hoogte van laatste nieuwtjes, interessante blogs en aanbiedingen.