Atletiek, een geweldige sport om te fotograferen!

7 jaar geleden

Een aantal jaren terug ben ik "verslaafd" geraakt aan sportfotografie en dan met name atletiek. Nu ben ik zelf wel redelijk sportief van aard maar had nooit eerder atletiek beoefend, ik was meer een voetbaltype. Waarom heeft het fotograferen van atletiek me dan juist zo "gepakt"? Eigenlijk om drie redenen. Atletiek is een sport die zeer benaderbaar is. Je kunt atleten van kortbij vrij eenvoudig fotograferen. Ook is de sfeer tussen atleten en supporters uniek, in die zin dat bijna iedereen elkaar successen gunt en ik nog nooit een atletiek-hooligan ben tegengekomen.

Daarnaast gebeurt er altijd wel iets op of naast de baan waar je een mooi fotoverhaal van kunt maken. Denk daarbij aan de emotionele ontlading van sporter na een mooie prestatie of de teleurstelling na een mislukte race of poging. Sommige atletiekverenigingen starten hun seizoen al in maart dus een mooie gelegenheid om als fotograaf het geleerde in de praktijk te brengen.

Tip 1: Vraag het op tijd

Stuur tijdig een email naar de organisatie van een sportevenement of atletiekvereniging in je woonbuurt met de vraag of je er foto’s mag maken. Leg eerlijk uit dat je graag atletiek fotografeert en dit wel of niet beroepsmatig doet. Meestal zijn de zaterdagen en zondagen de topdagen tijdens evenementen maar indien op de donderdagen en vrijdagen de atleten ook in actie komen (bijvoorbeeld tijdens voorronden) is de kans groter dat je hier toestemming voor krijgt, ook al heb je geen perskaart. Zeker als je de organisatie tegemoetkomt met het beschikbaar stellen van enkele van je foto’s. Vooral bij jeugdwedstrijden kun je vaak mooi van kortbij fotograferen en zo je fotografie-skills verbeteren.

Tip 2: Kijk rond op internet

Zoek voordat je gaat fotograferen op een sportevenement inspiratie welk soort van foto’s je graag zou willen maken. Op internet zijn zat voorbeelden te vinden zoals Flickr, 500px en Zoom. Inspiratiefoto’s die als voorbeeld voor je dienen hoeven geen kopieën te worden maar zullen je aanzetten tot mooiere foto’s en ideeën geven. Je kunt zo je eigen moodboard maken. Om inspiratie en ideeën op te doen verzamel ik vaak andermans foto’s op mijn Pinterest account.

Camera- en lenskeuze

Als er een fotografie-discipline is waarbij je apparatuur wel degelijk het verschil kan maken dan is het wel sportfotografie. Vooral bij sporters die snel en recht op je af komen lopen (bijvoorbeeld tijdens de 100 en 200 meter sprint) wordt veel van de kwaliteit van je apparatuur (en met name de autofocus) verwacht. Het is niet voor niets dat beroepssportfotografen een dure, professionele camerabody en lens gebruiken. Deze krachtige combinatie verhoogt de kans op scherpe foto’s aanzienlijk.

Toch heb je voor sporten die zich overdag buiten afspelen (zoals atletiek) niet altijd een dure camera of een dure lichtsterke lens nodig (zoals bijvoorbeeld een 300mm f/2.8). Buiten heb je immers voldoende licht om korte sluitertijden in te kunnen stellen. Een 18-55mm f/3.5-5.6 of een 70-300mm f/4-5.6 voldoet al prima hiervoor. Met de huidige cameratechniek is de kans groot dat de autofocus van je camera goed zal kunnen scherpstellen op de snel op je af snellende sprinter of verspringster. Zou het toch niet lukken dan zijn hier kleine trucjes voor om dit probleem te omzeilen (zie verderop in dit artikel onder het onderwerp (Auto)focusmethoden). Normaliter fotografeer ik met een Canon EOS 1D x, maar om aan te tonen dat je met een minder dure camera toch mooie actiefoto’s kunt maken heb ik de foto’s in dit artikel gemaakt met een Canon EOS 7D cropsensor-camera.

Wil je echter binnensporten fotograferen dan wordt het met een cropsensor-camera en bovengenoemde minder lichtsterke lenzen een iets een lastiger verhaal. In die situaties zul je om met korte sluitertijden te kunnen fotograferen je ISO-waarde zo hoog moeten instellen dat je foto aardig wat ruis zal krijgen. ISO-waarden van 4000 tot 6000 zijn dan geen uitzondering. Een camera met fullframe sensor is in deze situatie duidelijk in het voordeel in vergelijking met een cropsensor camera omdat de eerste beduidend minder ruis veroorzaakt.

Tip 3: Zet de ruisreductie uit

Zet de ruisreductie bij hoge ISO-waarden in je cameramenu uit. Je kunt je ruis veel beter verminderen in een fotobewerkingsprogramma op je computer. Deze laatste kan dat namelijk beter dan de software van je camera. Een ander nadeel is dat ruisreductie de opnamesnelheid van je foto’s zal vertragen (je camera moet namelijk een extra bewerking uitvoeren).

Meestal heb ik bij atletiekfotografie drie lenzen bij me, een groothoeklens, een midrange telelens en een telelens met wat meer zoombereik. Voor mij zijn dat een Canon 24-70mm f/2.8, de Canon 70-200mm f/2.8 en een Canon 100-400mm f/4.5-5.6 II. Op deze manier ben ik flexibel. De 24-70mm gebruik ik met name voor close-ups als sporters over de finishlijn zijn, om van kortbij het hoogspringen te fotograferen of om middels een laag standpunt een loopwedstrijd vast te leggen.

De telelenzen gebruik ik met name om disciplines waar ik niet kortbij genoeg kan komen te fotograferen. Denk hierbij aan speerwerpen, discuswerpen, kogelstoten of sprintwedstrijden. Een bijkomend voordeel van een telezoom is dat je de op je afkomende sprinter van start tot finish in beeld kunt houden.

Tip 4: Ook als fotograaf moet je "warmlopen"

Observeer eerst een tijdje een aantal atleten bij het uitvoeren van hun discipline. Begin daarna pas met fotograferen. Iedere atleet zal namelijk op een ander moment en andere plek zijn of haar piekmoment hebben. Zo kun je je beter voorbereiden want net als een atleet moet ook een fotograaf eerst "warmlopen". Vooral bij hoogspringen is dit belangrijk. Ieder atleet springt namelijk op een andere manier en ander plek over de lat. Probeer altijd het gezicht van een atleet in beeld te hebben, hierdoor wordt je foto vele malen krachtiger.

Tip 5: Denk na over het gebruik van je stabilisatie

Schakel de beeldstabilisatie van je lens uit indien je bij korte sluitertijden fotografeert (tussen de 1/500 sec en 1/4000 sec). Bij deze korte sluitertijden is er namelijk weinig kans op onscherpe foto’s veroorzaakt door je eigen bewegingen. Bij langere sluitertijden groter dan 1/250 sec is deze optie wel zeer wenselijk, denk maar aan het maken van een portret van een sporter voor of na zijn actie.

Veiligheid tijdens het fotograferen

Eén van de dingen die ik me in de loop van de tijd heb aangeleerd is om niet iedere foto op het camera-display te bekijken. Waarom ik dit doe? Ten eerste bespaar ik daarmee accucapaciteit en zorgt het dat ik beter let let op de acties die zich om je heen afspelen. Toen ik dit in het begin nog niet deed heb ik namelijk aardig wat mooie en interessante foto’s gemist. Daarnaast raak je minder snel gewond, sporters en sportbenodigdheden kunnen namelijk vrij snel op je af komen zonder dat je het in de gaten hebt. Ik heb op die manier al een aantal fotografen (bijna) gewond zien raken die bijvoorbeeld aan de finish van een hardloopwedstrijd stonden en de aanstormende atleet te laat zagen komen. Of een afgebroken polsstok die hun richting uit werd gekatapulteerd. Bekijk je gemaakte foto’s op je camera pas op momenten dat het je uitkomt en het veilig is!

Standpunt van de fotograaf

Soms is het mooi om een portretfoto van een atleet van dichtbij te maken maar in veel gevallen is het ook interessant om de omgeving waar de atleet zich in bevindt in het beeld op te nemen. Daardoor krijgt de kijker een meer volledig beeld waar de actie zich afspeelt. Naast timing is de plek waar je jezelf als fotograaf positioneert vaak heel belangrijk. Hoe krijg je het mooiste plaatje?

(Auto)focusmethoden

Als de autofocus van je camera de snelle bewegingen van een atleet niet kan bijhouden kun je met een simpele truc de atleet in kwestie toch scherp op de foto krijgen. Veel atletiekdisciplines zoals hoogspringen, polsstokhoogspringen, hordelopen, discuswerpen en kogelstoten zijn namelijk zogenaamde zone-sporten. Je kunt hierbij de zogenaamde pre-focusmethode toepassen. Dit houdt in dat je vooraf scherpstelt op het punt waar je een bepaalde actie verwacht. Bij hordelopen is dit bijvoorbeeld de plek waar de atleet over een (vooraf door jou gekozen) horde springt, bij het hoogspringen op het midden van de lat. Na scherpstellen zet je je lens op manueel focus (meestal een schuifje aan de zijkant van je lens) en druk je af op het moment dat de atleet zich met zijn gezicht boven de horde of bevindt.

Zorg er dan wel voor dat je op dezelfde plek blijft staan of zitten anders klopt de afstand van jou tot je scherpstelpunt niet meer en maak je een foto met een ander scherpstelpunt. Deze methode is een kwestie van oefening en timing maar is wel een beproefde en succesvolle methode, zeker in combinatie met een diafragma van bijvoorbeeld f/5.6 waardoor je een redelijk scherptedieptegebied krijgt. Deze methode werkt zelfs bij een 100 meter sprint. Je stelt dan van tevoren bv. op de finishlijn scherp en drukt af op het moment dat de atle(e)t(en) zich met het gezicht boven de finishlijn bevindt.

Misschien heb je ooit weleens van de term “Back Button Focus” gehoord. Deze term kom je vaak bij sportfotografie tegen. Back Button Focus is niets meer en minder dan met een andere knop scherpstellen dan wat je normaliter met je ontspanknop doet. Daardoor zal je dus altijd tijd winnen en kun je scherpstellen en tegelijkertijd afdrukken. Deze “Back Button” om scherp te kunnen stellen bevindt zich, zoals de naam al aangeeft, op de achterzijde van je camerabody en heet “AF-ON”.

Met het scherpstellen via de ontspanknop van je camera zit er altijd een fractie van een seconde tijdsverschil tussen het scherpstellen en het werkelijk maken van je foto. De mogelijkheid bestaat dat je onderwerp net bewogen heeft en daardoor het scherpstelpunt niet meer op de plek ligt waar het eerst lag. Met de BBF-methode ontdoe je de ontspanknop van je camera van de autofocus-functie. Dit doe je in je camera-menu maar de plek en benaming zal per camera verschillen. In de handleiding van je camera staat waar deze functie in je menu zich bevindt. Hieronder een voorbeeld van Canon.

Als je bijvoorbeeld een hardlo(o)p(st)er wil volgen tijdens zijn of haar wedstrijd, activeer dan de mogelijkheid dat het autofocussysteem van je camera continu op deze atleet scherp blijft stellen. Dit heet autofocus-tracking. Canon noemt dit AI-Servo (Auto Intelligence Servo), terwijl Nikon en Sony dit AF-C (Auto Focus Continue) noemen. Begin je pas met sportfotografie gebruik deze methode dan echter niet indien meerdere atleten vlak naast, voor of achter elkaar lopen. De kans is namelijk groot dat je camera dan op de verkeerde atleet scherpstelt.

Tip 6: Gebruik de burst-functie van je camera

Fotografeer snelle sporten (zoals atletiek) met meerdere beelden per seconde. De meeste camera’s hebben de mogelijkheid om tussen de vijf en tien beelden per seconde te maken zolang je de ontspanknop maar ingedrukt houdt. Hiermee mis je bijna nooit meer het beslissende moment.

Verhalend fotograferen

Naast de actiefoto’s is het ook leuk om je een tijdje te concentreren op details en de supporters. Op deze manier maak je namelijk een mooi en compleet verhaal van een dag sportfotografie. Hiermee oefen je ook het kijken en zien van leuke momenten die een foto interessant en spannend maken.

De foto’s in dit artikel zijn gemaakt tijdens het Asics NK Atletiek in Amsterdam en het NK Atletiek voor teams in Sittard. Deze sportevenementen zijn voor mij ideale gelegenheden om naast testen van fotograferen ook met collega-fotografen, atleten, organisatie en liefhebbers te netwerken en te socializen. Maak het leuk en gezellig onder elkaar! Je bent tenslotte soms een hele dag aan het fotograferen, iets wat heel vermoeiend kan zijn. Ik wil iedereen graag veel inspiratie, succes maar vooral veel plezier wensen bij het maken van atletiekfoto’s, of het nu je zoon, dochter, kleinkind, vriend of kennis betreft. Leg hun mooiste en meest memorabele momenten vast en ze zullen je zeer dankbaar zijn!