Een pinhole camera is een camera zonder lens. Het licht komt binnen door een héél klein gaatje: een speldenprik. Wil je hier mee experimenteren? Dan kun je ook zelf een pinhole camera maken! Op deze pagina staat stap voor stap uitgelegd hoe je een gaatjescamera maakt en lees je meer over wat pinhole fotografie precies is én hoe het werkt.
Er bestaan allerlei creatieve manieren voor het maken van een pinhole camera. Van een leeg blikje frisdrank, een schoenendoos, een zelfgemaakte houten doos tot een 3D-geprinte pinhole camera. Online zijn er tal van voorbeelden en handleidingen te vinden. Eén van de meest bekende pinhole camera’s is toch wel een eenvoudig luciferdoosje. Hieronder staat wat je nodig hebt voor het maken van een pinhole camera én hoe je dit kunt doen.
Gaffertape laat makkelijk los en laat geen resten achter. Het dunne vel karton dat als ‘sluiter’ fungeert, kun je zonder moeite losmaken op het moment dat je een foto wilt maken. Aan het einde van de belichting plaats je het snel weer terug voor het pinhole gaatje. Daarna draai je het fotorolletje door naar het lege canister. Is het rolletje vol? Draai de film dan eerst terug naar zijn eigen canister en maak het los van het andere canister.
Een pinhole camera is eigenlijk een kleine camera obscura. Het is een gesloten box met aan één zijde een miniscuul kleine opening. Aan de tegenovergestelde zijde wordt er, aan de binnenkant, een beelddrager geplaatst. Dit kan bijvoorbeeld fotopapier of een vlakfilm zijn. Het fotopapier of het negatief moet je in een lichtdichte omgeving in de camera plaatsen. Om te voorkomen dat de foto mislukt moet je de box en de opening van de camera zorgvuldig sluiten voordat je weer uit de doka gaat.
Het gaatje is minuscuul, dus er komt weinig licht naar binnen. Daarom moet je zelfs op een zonnige dag, buitenshuis, relatief lang belichten voor een goed eindresultaat. Zet de camera altijd zo stabiel mogelijk neer en gebruik een betrouwbaar statief als je een spiegelreflex- of systeemcamera als pinhole camera inzet. Maar hoe bereken je de belichtingstijd?
Eerst moet je het diafragma berekenen. Daar kun je de volgende formule voor gebruiken: (afstand van opening tot beelddrager in mm) / (diameter van het gat in mm) = f-stop waarde. Als je het diafragma weet, kun je online een calculator opzoeken voor het berekenen van de belichtingstijd. Maak hier bijvoorbeeld een screenshot van en houd deze bij de hand als je gaat fotograferen.
Weet je ook de lichtgevoeligheid van het negatief, dan is het nog makkelijker om de juiste belichtingstijd te berekenen. Analoge pinhole fotografie is iets dat veel tijd en geduld vergt, zeker in het begin zal niet alles lukken. Maar ga de uitdaging aan en hoe vaker je het doet, hoe leuker het is! Het is een hele leuke en bijzondere manier van fotograferen.
Wil je een foto maken? Zet de camera op de juiste plek neer en maak de opening aan de voorkant open. Het fotopapier of de film wordt belicht zolang er licht door de opening komt. Sluit de opening om weer te stoppen met belichten. Het beeld is nu ondersteboven op het papier of de film geprojecteerd. Haal het fotopapier of het negatief in de doka uit de pinhole camera en ontwikkel deze. Heb je een negatief gebruikt? Dan kun je die later digitaliseren door ‘m in te scannen met een speciale scanner.
Je hoeft niet scherp te stellen en de scherptediepte is oneindig. Onderwerpen van dichtbij en veraf worden door een pinhole camera even scherp of onscherp vastgelegd. Hoe kleiner het gaatje is, hoe scherper het eindresultaat zal zijn. Maar ook de afstand tussen de opening en het fotopapier heeft invloed op de scherpte van het beeld. Omdat er geen lens op de camera zit, hebben de beelden geen vertekening. Pinhole foto’s zijn hierdoor heel herkenbaar.
Wist je dat er ook speciale pinhole objectieven te koop zijn voor spiegelreflex- en systeemcamera’s? Deze lenzen kun je net als een gewone lens op je camera bevestigen. Bestaat er geen pinhole objectief met de lensmount die je nodig hebt? Dan kun je misschien een lensadapter gebruiken.
Een andere optie is om een goedkope, extra bodydop voor je camera te kopen. Bij een b-merk bodydop staat er meestal geen logo op en dat maakt het makkelijker om er in het midden een gaatje in te maken. Deze bodydop kun je inzetten voor pinhole fotografie. Om te voorkomen dat er stof of vuil in je camera komt, kun je het gaatje tussendoor afplakken met gaffertape. Deze tape laat geen resten achter wanneer je het loshaalt.