Een nieuwe dimensie..., lange sluitertijden!

Fabian Viester

6 jaar geleden

Fotografie biedt enkele unieke mogelijkheden: het kunnen vastleggen van beelden, op een manier dat een normaal mens het niet kan waarnemen. Je creëert je eigen droombeeld, je eigen ideaal en je eigen herinnering. Door middel van lange sluitertijden laat je toeristenmassa’s vervagen, water wordt fluweelzacht en wolken worden strepen door de lucht. Het zijn stuk voor stuk super bijzondere fenomenen en de huidige technieken gaan dan ook baanbrekend ver. Maar, hoe maak je er het meest optimaal gebruik van? Dit blog staat volledig in het teken van fotograferen met lange sluitertijden en ik vertel je mijn persoonlijke verhaal van hoe ik toen met deze vorm van fotografie in aanraking kwam.

Wat is lange sluitertijden fotografie?

Volgens de Van Dale is er niet een specifieke betekenis van lange-sluitertijden-fotografie. Maar voor mij is lange-sluitertijden-fotografie een vorm van fotografie waarbij een dermate lange(re) sluitertijd gebruikt wordt, dat het beeld niet weergegeven wordt zoals dat met het menselijke oog kan worden waargenomen.

Verschillende momenten op de dag

Er zijn enkele bijzondere momenten op de dag, waar je met je camera iets bijzonders mee kan. ’s Ochtends heb je het gouden uurtje en ’s avonds het blauwe uurtje. Op deze momenten van de dag heb je vaak het mooiste licht. Niet te fel, niet te flets, het is mooi in balans. Dat betekent niet dat je dan per se ook de mooiste foto’s maakt, maar fotografie is spelen met licht. En dat gaat rondom deze tijdstippen dan ook optimaal. Om je hierbij te helpen zijn er diverse interessante apps die voor je in de gaten houden wanneer zonsopkomst is, zonsondergang en van wanneer tot wanneer het gouden uur of het blauwe uur duurt. Handige apps hiervoor zijn: BlauTime – Blue hour (voor Android) of Magic Hour voor Apple. Handige sites zijn bijvoorbeeld bluehoursite.com of golden-hour.com.

Benodigdheden

Samen met je fotoapparatuur en de handige apps ga je op pad, en ga je op zoek naar plekken waar je eventueel ’s avonds terug zou willen komen om avondfoto’s te maken gedurende het blauwe uur. Als ik ergens op vakantie ben of aan het reizen ben, heb ik niet altijd de mogelijkheid om ergens meerdere dagen te verblijven. Daarom is voorwerk ook erg belangrijk. Verdiep je in de plek waar je naartoe gaat en check met Google Street View interessante spots, zodat als je tijdens zonsopkomst of juist zonsondergang foto’s wilt maken, je niet altijd hoeft te zoeken naar een goed plekje. Want dan is het ultieme fotomoment allicht al afgelopen.

Een goede foto valt of staat met goede apparatuur. In de periode waarin we nu leven is geen enkele camera eigenlijk meer slecht. Wel is het belangrijk dat de camera die je gebruikt de mogelijkheid heeft om het diafragma, de ISO waarde en de sluitertijd handmatig in te stellen. Let op dat jouw camera ook sluitertijden langer dan ongeveer acht seconden aan kan. Voor de huidige moderne camera’s, zal dit alleen geen probleem zijn. Handig om ook mee te nemen als je op pad gaat tijdens het gouden of blauwe uur, is iets warms te drinken en/of warme kleding. ’s Ochtends wil het namelijk nog wel eens koud zijn en ’s avonds koelt het natuurlijk af. Kort door de bocht vind je hieronder het materiaal wat je nodig hebt.

• Een camera waarvan de ISO-waarde, sluitertijd en diafragma handmatig kunnen worden ingesteld. Door het kunnen instellen van de gewenste ISO waarde, diafragma en de sluitertijd bepaal je zelf hoe je beeld eruit komt te zien.
• Een objectief met gewenste brandpuntsafstand. Op deze manier kun je de beste kadering maken om jouw gewenste beeld te creëren.
• Een ND-filter. Overdag fotograferen met lange sluitertijden zonder dat je een overbelichte foto krijgt is onmogelijk. 3, 6, 10, 15 stops ND-filters (of alles wat daar tussenin ligt) kunnen helpen bij het fotograferen met lange sluitertijden, zodat je deze sluitertijden in ieder geval kan bereiken zonder dat je een overbelichte foto krijgt.
• Een stevig statief. Je wilt immers dat de foto die je maakt scherp is en geen bewegingsonscherpte heeft. Als je met lange sluitertijden fotografeert is het dus belangrijk om gebruik te maken van een statief. Dit zorgt ervoor dat je beeld stabiel is. Vergeet dan ook niet om de beeldstabilisatie van je objectief uit te schakelen. Anders gaat je camera denkbeeldige trillingen corrigeren (die er niet zijn) wat resulteert in een onscherpe foto.
• Afstandsbediening. Je wilt er zeker van zijn dat er niks is dat je foto onscherp maakt. Door gebruik te maken van de zelfontspanner in je camera of een (draadloze) afstandsbediening weet je dat dit probleem in één keer is opgelost.
• Zwarte tape of een afdekkapje. Als je fotografeert met lange sluitertijden en je gebruikt geen afdekkapje of zwarte tape, dan lekt er onnodig licht via de zoeker van je camera naar binnen. Daardoor denkt de camera dat het veel lichter is dan dat het in werkelijkheid is. Daardoor gaat het meten van licht niet goed en bereik je het verkeerde eindresultaat. Maak daarom gebruik van zwarte tape om je zoeker af te dekken of gebruik het afdekkapje dat standaard bij je camera geleverd wordt.

Inspiratietips

Heb je inspiratietips nodig en wil je weten wat er gebeurt als je met lange sluitertijden fotografeert? In onderstaand overzicht vind je globaal per tak in de fotografie wat er gebeurt als je met lange sluitertijden fotografeert.

• Landschapsfotografie. Het vervagen van de luchten of het bewegen van gras of bomen. Zeelandschappen. Water wordt fluweelzacht of een compleet glad oppervlak, eventuele boten vervagen.
• Architectuurfotografie. Vervagen van de luchten, mensen en auto’s vervagen of verdwijnen uit het beeld.
• Straatfotografie. Mensen menigten vervagen. Straatlantaarns worden sterretjes.
• Sportfotografie. Achtergrond vervaagt. Er ontstaan strepen in de richting waarin je je camera beweegt.
• Natuurfotografie. Zoom-burst-effect of creatieve bewegingsonscherpte.

Meetrekken met een lange(re) sluitertijd

Ook voor sportfotografen kan er gespeeld worden met langere sluitertijden. In plaats van dat je je beeld bevriest met 1/400e of nog korter, maak je nu gebruik van een langere sluitertijd. Hierbij moet je denken aan 1/40e of korter. Op het moment je dan in dezelfde richting als je onderwerp gaat meebewegen, krijg je een erg interessant en dynamisch effect. Hetgeen dan ontstaat, heet het meetrekeffect.

Tips voor als je op een nieuwe locatie komt

Let op de stand van de wolken. Bekijk of er open plekken zijn of plekken met wateroppervlakten. Staan er gebouwen? Dit zijn wat dingen waar je op kan letten als je op een nieuwe locatie komt. Belangrijk is en blijft de voorbereiding. Hieronder vind je enkele algemene tips voor het fotograferen met lange sluitertijden.

Tip 1

De instellingen van jouw camera bepalen het uiteindelijke resultaat. Met een sluitertijd van 1/100 bereik je iets heel anders dan dat je een belichtingstijd hebt van 30 seconden, 120 seconden of zelfs nog langer.

Tip 2

Bij het fotograferen met lange sluitertijden is een goede voorbereiding van cruciaal belang. Als je fotografeert met lange sluitertijden ziet namelijk elk deeltje er anders uit. Dat heb je niet als je ergens fotografeert en met gewoon 1/200e een foto maakt. Let daarom extra op alle interessante plekken en gebieden.

Tip 3

Lichtlekkage is een veelvoorkomend probleem bij het fotograferen met lange sluitertijden. Lichtlekkage bij lange sluitertijden fotografie is iets dat je niet helemaal kan voorkomen. Maar met handige hulpmiddelen reduceer je het wel tot een minimum. Er zijn drie soorten lichtlekkage..., lichtlekken door de camera, lichtinval door de zoeker en lichtlekken langs de filterhouder.

Lichtlekken door de camera kan je eigenlijk niet voorkomen. Licht dat door alle kleine kiertjes en spleetjes naar binnen gaat en uiteindelijk op je sensor terecht komt. Hier geldt: hoe langer je sluiter open staat, hoe meer je hiervan de gevolgen zult zien. Lichtinval door je zoeker kan je ook niet helemaal voorkomen, maar wel reduceren tot een minimum. Zorg dat je je zoeker goed afdekt. Dit doe je door gebruik te maken van het afdekkapje dat standaard bij je camera wordt meegeleverd. Als je deze niet meer hebt of het te onhandig vindt dan kan je altijd ook nog tape gebruiken. Hiermee kan je ook prima je zoeker afdekken en lichtlekkage voorkomen.

Tip 4

Ruis ontkom je niet aan als je langer gaat belichten. Waar je het beste rekening mee moet houden is dat je je ISO-waarde zo laag mogelijk houdt en het diafragma niet onnodig hoog (f/22 betekent niet dat je een scherper beeld hebt dan f/8). Zoek deze sweet spot van je lens op, draai de ISO-waarde naar beneden en laat de rest de filters doen. Ruisreductie kan achteraf ook aanzienlijk worden verminderd en weggewerkt met behulp van diverse softwarepakketten. Ik raad Lightroom in combinatie met NIK DFine noise reduction tool aan.

Gebruik bij voorkeur nooit de ruisreductie-functie van de camera omdat het effectiever is om de ruis achteraf weg te werken in Photoshop Lightroom en/of DFine. Hierdoor behoud je zelf de controle over je foto. Nog een reden waarom je de ingebouwde ruisonderdrukker beter niet kan gebruiken: het verdubbelt de belichtingstijd. Het is een uitgebreid technisch proces. Maar, in de basis zal je camera direct na je gemaakte foto nog een foto nemen, maar dan met de sluiter gesloten. Het resulteert in een donkere opname met ruis of hete pixels van de sensor, deze worden van de originele opname afgehaald en hierdoor vermindert dus ruis en hete pixels aanzienlijk. Dit wordt ook wel "dark frame subtraction" genoemd.

De locatie

Ik heb wel ervaren dat de locatie bijdraagt aan de creativiteit van jou als fotograaf. Misschien komt dit ook wel omdat ik als dorpeling drie tot vijf keer per jaar een grote stad als Rotterdam, Amsterdam of anderszins bezoek. De momenten dat ik dan ook op reis ben in het buitenland of in een land waar super mooie gebouwen staan of adembenemende landschappen zijn, dan wil ik dat meteen fotograferen en heb ik door het voorwerk wat ik gedaan heb, al precies uitgezocht waar ik dan wil gaan staan, op welke manier en hoe ik dat wil bereiken.

Samengevat

Bekijk of je een interessant onderwerp vindt, stel je camera juist op en zet je beeldstabilisatie uit. Zorg dat je gehele beeld binnen de focus valt, zet je lens op manuele instelling, plaats je filter en corrigeer je belichtingstijd. Bekijk achteraf nog of je de ruis in je opname moet verminderen of compenseren. Bereid je goed voor en zorg dat je de juiste apparatuur bij je hebt.

Praktijkvoorbeelden

Omdat ik al diverse landen heb bezocht en verschillende plaatsen heb gezien, heb ik dus ook al op verschillende plekken lange-sluitertijd-fotografie kunnen toepassen. Met de beelden in het blog wil ik je inspireren en motiveren om zelf ook aan lange sluitertijden fotografie te gaan doen. Indien je er nog nooit van gehoord hebt, kan één simpel schroeffilter al voldoen om de liefde tussen jou en deze vorm van fotografie te laten vloeien. Zo is het in ieder geval bij mij begonnen. Ik ben gestart met een 6 stops ND filter van B+W, nu fotografeer ik met schuiffilters van NiSi. Laat je inspireren door mijn beelden en doe gezellig mee. Want lange-sluitertijden-fotografie heeft zo enorm veel te bieden!