Het Beeldrecept van Maarten van der Voorde: Hospice Jinja

3 maanden geleden

In het Beeldrecept ontdek je meer over hoe een beeld gemaakt is. Denk bijvoorbeeld aan de camera-instellingen, welke apparatuur en benodigde voorbereidingen. In dit Beeldrecept vertelt professioneel reportage- en documentairefotograaf Maarten van der Voorde hoe hij deze indrukwekkende foto heeft vastgelegd tijdens een documentaire over een Deense tropenarts.

Dit beeld is gemaakt tijdens een documentaire over een Deense tropenarts en HIV-specialiste in Uganda. Zij was ten tijde van deze documentaire 72 jaar en was verbonden aan Hospice Jinja in het zuiden van Uganda. Deze arts verzorgt samen met haar team palliatieve zorg bij mensen thuis. Geld en mogelijkheid om te reizen hebben deze mensen niet, daarom komen de dokters naar de mensen toe. Tijdens de ‘visites’ bij de mensen is Maarten een week met de arts meegereisd om een portret te maken van haar en haar werkzaamheden, en om de zorg vast te leggen voor de allerarmsten en terminale patiënten.

Welke voorbereidingen heb je getroffen?

Ik heb vooraf uitgebreid contact met de arts gehad via WhatsApp en videobellen om me zo goed mogelijk voor te bereiden op wat me te wachten stond. Ze stond me toe om overal foto’s van te maken en overal bij te zijn. Daarom wilde ik zo onopvallend mogelijk fotograferen en koos ik voor lichtsterke en kwalitatieve lenzen, omdat ik absoluut geen gebruik wilde maken van flitsers of kunstlicht. Mijn keuze viel daarom op mijn prime lenzen (f/1.4) van 16mm, 23mm, 35mm en 56mm. En ik nam twee Fujifilm X-Pro2 systeemcamera’s mee.

Op locatie was het altijd weer een verrassing, iets waar ik me niet op kon voorbereiden. Vaak moest ik in donkere ruimtes werken, waar de 16mm lens soms maar net genoeg was. Het was dus een kwestie van improviseren en op zoek gaan naar mooi, maar vooral beschikbaar licht. Ik wilde natuurlijk zo onopvallend mogelijk blijven voor de patiënt en de familie, maar ik moest wel mijn beeld kunnen maken, waarbij het moment tussen arts en de patiënt belangrijk was. Om samen met de arts binnen te komen en direct contact te maken met de patiënt en hun familie werkte goed. Dit leidde eigenlijk nooit tot problemen of weerstand; integendeel, mensen waren zelfs blij met mijn aanwezigheid omdat al snel duidelijk werd dat mijn beelden op een positieve manier worden gebruikt om ervoor te zorgen dat het hospice zijn werk kan blijven doen.

Welke apparatuur en instellingen heb je gebruikt?

Ik maakte gebruik van de Fujifilm X-Pro2, uitgerust met een Fujifilm XF 16mm f/1.4 R WR lens. Daarnaast had ik een Instax-printer bij me, waarmee ik een polaroid kon laten afdrukken en kon weggeven. De instellingen die ik heb gebruikt voor het maken van deze foto zijn een diafragma van f/2.0 en een sluitertijd van 1/60e van een seconde. Door beperking van het licht heb ik een ISO 5000 gebruikt, met een kleine correctie van -0.3 stop.

En waarom heb je deze instellingen gebruikt?

Het kon eigenlijk niet anders. Ik moest mijn lichtsterke objectief wijd open zetten, met een krappe sluitertijd en een noodgedwongen hoge ISO-instelling. Toch ben ik daar helemaal niet bang van, want met een goede nabewerking kun je veel corrigeren. Liever wat beeldruis dan geen foto. Het gaat vooral om de sfeer en om de beleving, dat staat voorop. Zelfs al zou ik tot ISO 28000 moeten gaan, ik moet toch het beeld vastleggen. Emotie en sfeer hebben voorrang boven technische perfectie.

Heb je nog ergens op gelet tijdens het fotograferen?

Deze vrouw is aangesloten bij het Hospice Jinja omdat ze terminale borstkanker heeft en niet meer geopereerd kan worden. Ze wordt regelmatig bezocht door het team, dat haar voorziet van medicatie en drinkbare morfine. Ze woonde in een lemen hutje met een lekkend rieten dak, waardoor ze vaak in de regen op de koude grond sliep. Via het Hospice kreeg ze een stenen huisje van 2.5 meter bij 2.5 meter, dat was voorzien van een golfplaten dak. Ook kreeg ze een klamboe en een nieuwe matras met dekens.

Ondanks haar ziekte was ze super trots en enorm gelukkig. Ik wilde haar in haar nieuwe huisje fotograferen, maar het enige beschikbare licht kwam binnen via de open deur. Dat was dus echt een uitdaging, maar daar houd ik wel van. Mijn doel was om dat mooie natuurlijke licht op haar te laten vallen en dat is me gelukt. De 16mm lens was eigenlijk net niet voldoende. De ruimte was klein en ik zat al met mijn rug tegen de muur. Toch wilde ik niets regisseren, wat resulteerde in haar linkervoet die net buiten het kader valt omdat ik ook de ruimte boven de klamboe nodig had. Maar de sfeer was bepalend!

Wat heb je bij deze foto aan bewerking gedaan?

Ik kies er altijd voor om in RAW te fotograferen, hoewel Fujifilm prachtige filmsimulaties heeft in JPEG. Ik wil namelijk zo veel mogelijk de situatie weergeven zoals ik die zelf heb ervaren. Bij deze specifieke foto was de ISO behoorlijk hoog en daar is natuurlijk wel ruisonderdrukking op toegepast. Om de originele en juiste kleuren terug te brengen, heb ik enkele minimale aanpassingen gedaan. Het licht was in eerste instantie al zo mooi en goed dat ik daar helemaal tevreden over ben. Dit beeld geeft nu precies weer wat ik op dat moment heb gezien.

Waarom vind je de foto juist zo mooi?

De gehele documentaire gaat over zorg, emotie en persoonlijke verhalen van zowel hulpverleners als patiënten. Mijn doel was om deze trotse vrouw vastleggen in haar ‘nieuwe’ huisje waar ze vol trots op haar matras en dekens zat, omdat ze droog en warm kon slapen en rusten. Ze was blij, trots en stoer met alles wat zij nu had. Ondanks haar ernstige ziekte en de wetenschap dat ze daar aan zou komen te overlijden, bleef ze positief. Het was een krachtige herinnering aan dat het leven niet vanzelfsprekend is en het zette mij weer even op mijn plek.

Heb je nog handige tips voor andere fotografen?

Je kunt je nog zo goed voorbereiden, wat natuurlijk ook moet wat betreft je apparatuur, maar je weet dat het altijd net even anders kan lopen. Juist daar moet je op kunnen inspelen als fotograaf. Andere lichtomstandigheden, een andere omgeving en andere reacties dan die je had verwacht of waar je op gehoopt had. Wees creatief en speel in op de situatie, dan wordt je foto wellicht heel anders dan je uiteindelijk in je oorspronkelijk had gepland. Maar dat hoeft helemaal niet verkeerd te zijn, misschien zelfs beter.

Over Maarten van der Voorde

Maarten van der Voorde is een 63-jarige reportage- en documentairefotograaf, woonachtig in Drenthe. Zijn liefde voor fotografie begon op negenjarige leeftijd met zijn eerste Kodak-camera. Nu, ruim dertig jaar later, heeft hij zich als fotograaf gespecialiseerd in reportages en documentaires. In 2017 werd Maarten benaderd door Fujifilm Nederland en werd hij X-Photographer, een titel die hij met trots draagt. Hij deelt als ambassadeur voor het merk zijn passie voor Fujifilm-apparatuur op fotobeurzen en -evenementen.

Als verhalenverteller en een soort van tijdreiziger legt Maarten momenten vast waarbij de nadruk vaak ligt op de persoon erachter. Zijn camera is zijn paspoort tot gebeurtenissen, waarbij hij prachtige bestemmingen verkent, bijzondere mensen ontmoet, natuur en culturen ervaart en avonturen beleeft. Hij legt niet alleen dierbare herinneringen vast, maar probeert bewustwording en misschien een verandering teweeg te brengen bij de kijker door de emoties die hij ervaart om te zetten in zijn fotografie.