Het Beeldrecept van Eddy van Wessel: het dagelijkse leven tijdens een oorlog

5 maanden geleden

In het Beeldrecept ontdek je hoe een bijzondere foto tot stand is gekomen. Denk aan welke camera-instellingen, de nodige voorbereidingen en welke apparatuur je nodig hebt. In dit Beeldrecept vertelt documentair fotograaf Eddy van Wessel meer over zijn spotlight foto uit de podcast Scherptediepte. Deze foto is gemaakt tijdens de oorlog in Oekraïne en laat daarmee het menselijke van de oorlog zien.

Luister de podcast

Waar is deze foto gemaakt?

Deze foto is genomen in Irpin, een stad ten noordwesten van Kyiv, Oekraïne. Na een belegering door de Russen is de stad heroverd door Oekraïne, wat resulteerde in volledige verwoesting. Mensen die eerder gevlucht waren, keren langzaam terug en proberen een nieuw leven op te bouwen, ondanks het ontbreken van basisvoorzieningen zoals gas, water en elektriciteit.

Het beeld is vastgelegd in de zomer van 2022, een warme dag die voor Oekraïense begrippen relatief rustig was. Mijn doel die dag was om abstracte beelden van de vernietiging te vinden, maar ik vroeg me af hoe ik de menselijke kant kon benadrukken.

Na wat panorama-opnamen belandde ik op een binnenplaats waar mensen heen en weer liepen. Plotseling komt het meisje op een step voorbij, terwijl de mannen precies op de juiste plek lopen. Ik pakte mijn camera en nam de foto. Het resultaat weerspiegelt precies wat ik door mijn zoeker zag en toont de alledaagse realiteit van het leven in een door oorlog getroffen gebied.

Deze apparatuur gebruikt Eddy

Ik heb altijd een voorliefde voor het combineren van oud en nieuw in mijn fotografie. Zo maak ik gebruik van lenzen uit de jaren '60 en '80, die ik vervolgens combineer met een digitale camera. Oudere apparatuur voegt een specifieke beeldtoon toe. Hoewel het niet zo haarscherp is als de nieuwste lenzen, brengt het een andere kwaliteit met zich mee, met name een sfeer die ik als essentieel beschouw.

In de jaren '80 had Leica een samenwerking met Minolta waar een aantal camera's en lenzen uitgekomen zijn. Deze lens is gemaakt voor analoge fotografie, maar werkt ook op mijn digitale camera. Voor deze foto heb ik de volgende apparatuur gebruikt:

Leica M10 Monochrom systeemcamera
Minolta 28mm f/2.8 objectief

Hoe fotografeer je met een meetzoeker?

Mijn Leica M10 bevat een meetzoeker. Tijdens het fotograferen kijk ik niet door de lens of op een scherm, maar door een zoeker naast de lens. In die zoeker zit een vlekje, en wanneer deze vlekjes over elkaar heen liggen, verschuiven de beelden over elkaar. Op dat punt is het beeld scherp, en dan maak ik de foto.

Deze manier van scherpstellen is heel mechanisch en je kunt op het moment zelf niet controleren of het beeld op de juiste plek scherp is. Dit is echter waar Leica om bekend staat - ze hebben dit proces geperfectioneerd, en ik vind het prettig werken.

Omdat je door een glaasje kijkt, zie je ook lijnen die laten zien wat er op de foto staat. Het beeld is echter breder dan tussen deze lijntjes. Hierdoor kun je anticiperen op wat er gaat komen en bepalen wanneer je afdrukt. Het feit dat je kunt zien wat er gaat gebeuren, is van onschatbare waarde voor mijn type fotografie.

Welke instellingen zijn er gebruikt?

Bij het maken van mijn foto's focus ik eigenlijk nooit heel erg op de technische instellingen; voor mij staat het ontdekken van een verhaal centraal. In de situatie van deze foto was er veel daglicht, dus ik probeer mijn ISO altijd zo laag mogelijk te houden. Vervolgens zet ik mijn camera gewoon op de automatische stand. Moderne camera's kunnen hier namelijk goed mee omgaan, en ik kan vertrouwen op hun capaciteiten terwijl ik me concentreer op het vastleggen van het verhaal: "Ik wil bezig zijn met fotograferen en al die techniek is voor mij minder belangrijk".

Waar let jij op bij je compositie?

Wanneer ik ergens ben, herken ik vaak meteen wat fotografisch interessant is, of het nu gaat om een opvallende structuur, het aanwezige licht, of de indrukwekkende verwoesting van een gebied. Echter, als ik alleen dat vastleg, voel ik dat er iets ontbreekt op mijn foto. De context van de vernietiging die ik probeer vast te leggen, ontbreekt. Daarom ben ik altijd op zoek naar een element dat de menselijke kant belicht. Het kunnen achtergelaten voorwerpen zijn of mensen die zich door het beeld bewegen.

Hoewel ik veel foto's heb gemaakt van verwoeste gebieden zonder menselijke elementen, realiseer ik me dat dit voor mij, en ook voor de kijker, hetgene is dat perspectief biedt op de realiteit.

Soms probeer ik nog steeds situaties perfect vast te leggen met de juiste instellingen, maar eigenlijk voelt het dan alsof het de menselijke maat mist. Het menselijke aspect zou eigenlijk het vertrekpunt moeten zijn voor een foto. Op dat moment maakt het niet uit als de compositie niet perfect is of als de instellingen niet helemaal kloppen. Het gaat om het vangen van het menselijke verhaal.

Wat vind je zo mooi aan deze foto?

Wat ik zo intrigerend vind aan deze foto is dat het veel vragen oproept. Ik heb altijd een voorkeur voor foto's die mensen vragen laten stellen in plaats van direct antwoorden te geven. Bij het bekijken van deze foto vraag ik me af waar de mannen naartoe gaan. Ze bewegen weg van het meisje in tegengestelde richting, wat suggereert dat zij vooruit gaat terwijl de anderen achteruitgaan. Ook roept het de vraag op: brengen ze spullen mee of komen ze juist om dingen op te halen?

Bovendien fascineert het me dat het een blond meisje op een step is. Dergelijke beelden zie je vaak in het Midden-Oosten, maar nu speelt zich een oorlog af in Europa. Deze onverwachte combinatie voegt een extra laag van nieuwsgierigheid toe. Dit zijn allemaal elementen die voor mij van waarde zijn in een foto.

"Een goede foto bevestigt niet jouw vooroordelen, maar die maakt je juist onzeker. Die stelt vragen en zorgt dat je gaat nadenken over dingen"

Wat heb je aan de nabewerking gedaan?

Al mijn foto's maak ik in zwart-/wit, daarom heb ik ook gekozen voor een monochrome camera. Qua nabewerking hoef ik dan dus niet veel meer te doen. Wel fotografeer ik standaard één stop onderbelicht, want monochroom heeft maar één kanaal (de luminantie) dus op het moment dat je hooglichten weg zijn kan je niet nog bepaalde kleuren terughalen in je foto. In een kleurencamera zit er vaak iets meer in de hooglichten. En door het onderbelichten is de foto wel te donker, maar dan weet ik zeker dat de hooglichten er nog in zitten. Later, in Photoshop, pas ik de niveaus aan op basis van het histogram om de foto goed te krijgen.

Wat is je tip voor andere fotografen?

Voor beginnende fotografen die uiteindelijk interesse hebben in oorlogsfotografie, zou ik aanraden om te beginnen met sportfotografie. Dit biedt een uitstekende leerschool om situaties goed te kunnen inschatten. Je moet kunnen anticiperen op wat er gaat gebeuren, en volledig kunnen vertrouwen op je apparatuur. In sportfotografie komt een moment maar één keer voorbij, dus het vergt snelle beslissingen en een vlotte reactietijd. Als je bijvoorbeeld op de verkeerde plek staat of je lens zit nog niet op de camera, dan ben je simpelweg te laat en krijg je de kans niet meer terug. Deze vaardigheden zijn direct overdraagbaar naar het werken in conflictgebieden.

In oorlogsomstandigheden moet je soms lang wachten voordat er iets gebeurt. Het vermogen om geduldig te zijn en dan snel en accuraat te handelen wanneer het moment zich voordoet, is van onschatbare waarde. Zoals in sportfotografie, is het cruciaal om het moment niet te missen, omdat het zich vaak onverwachts voordoet. Door in de sportwereld ervaring op te doen, ontwikkel je de nodige vaardigheden om te anticiperen, snel te handelen en met onvoorziene omstandigheden om te gaan – essentiële eigenschappen voor een succesvolle oorlogsfotograaf.

Over Eddy van Wessel

Eddy van Wessel, een Nederlandse oorlogsfotograaf die nu in Zweden woont, legt met zijn foto's de rauwe realiteit van oorlogen vast. Zijn beelden vertellen niet alleen over vernietiging, maar tonen ook de kracht van gewone mensen in buitengewone omstandigheden. Hij laat zien hoe mensen liefde en menselijkheid vinden te midden van chaos en maakt zo een indringend statement tegen de zinloosheid van oorlog. Van Wessel's foto's zijn geen opsmuk, maar getuigenissen van doorzettingsvermogen en de menselijke veerkracht. Benieuwd naar meer van zijn werk? Bekijk dan zijn website .