De Melkweg fotograferen doe je zo!

6 jaar geleden

De zomermaanden zijn bij uitstek geschikt om de Melkweg op de foto te zetten. Dat komt doordat de aarde in de zomermaanden op een dusdanige manier gepositioneerd is dat we richting het centrum van de Melkweg kijken en dat de Melkweg min of meer recht boven ons hoofd staat. Het centrum van de Melkweg is het gebied met de grootste concentratie aan sterren, en daarom is de Melkweg in de zomermaanden ook het meest helder en goed zichtbaar.

De Melkweg is te vergelijken met een ei

Om je een beetje een idee te geven is het handig om je de Melkweg voor te stellen als een ei die je in een pan breekt met een hele dooier in het midden. De dooier stelt hier de kern van ons melkwegstelsel voor. De aarde bevindt zich ergens tussen het centrum (de dooier) en de rand van het eiwit. In de zomermaanden kijken wij deels richting het centrum, het gebied met de grootste sterdichtheid, en in de winter kijken wij juist richting de rand van ons melkwegstelsel, waardoor er dus nauwelijks een Melkweg te zien is, aangezien de concentratie sterren daar een stuk kleiner is.

Het centrum van de Melkweg bevindt zich in de zomermaanden in de late avonduren op ongeveer 15 à 20 graden boven de zuidelijke horizon. Natuurlijk is dit centrum erg fotogeniek en vrij makkelijk op de foto te zetten, maar het is zeker niet het enige interessante gebied van de Melkweg. Ook op andere plekken aan de nachtelijk hemel is de Melkweg zeker de moeite waard om naar te kijken en te fotograferen.

Donkere en lichte vlekken

Wanneer je op een donkere plek naar de Melkweg kijkt zie je bijvoorbeeld dat er donkere en lichte vlekken door de “band” van de Melkweg lopen. Deze donkere vlekken komen niet doordat er in dat gedeelte van de Melkweg minder sterren staan, maar doordat het licht van de sterren daar wordt geblokkeerd door interstellaire gas- en nevelwolken. Deze gas- en nevelwolken zorgen op hun beurt weer voor de geboorte van nieuwe sterren, wanneer de zwaartekracht dusdanig groot is dat materie gevormd kan worden en er een nieuwe ster kan ontstaan.

Zoek een donkere locatie

Om de Melkweg mooi op de foto te krijgen moet je allereerst op zoek naar een donkere locatie. Hoe donkerder, hoe beter, want je krijgt meer van de Melkweg te zien! Kijk bijvoorbeeld op de site darkskyfinder.com waar de lichtvervuiling over de hele wereld in kaart is gebracht. Daarnaast moet je nog rekening houden met de stand van de maan. Je kunt je voorstellen dat het schijnsel van een volle maan, waar je vaak een boek bij kunt lezen, het zicht op de Melkweg behoorlijk kan verstoren. Dan heeft het dus geen zin om te proberen de Melkweg op de foto te zetten. Op een maanstandkalender kun je vrij makkelijk zien wanneer het mogelijk is om zonder het storende licht van de maan foto’s van de Melkweg te maken.

Gebruik maanlicht voor je voorgrond

Je kunt natuurlijk ook gebruik maken van het maanlicht. Zo kun je bijvoorbeeld het schijnsel van de maan gebruiken om je onderwerp op de voorgrond te verlichten, zodat er wat meer diepte in de foto ontstaat. Voor het belichten van je voorgrond kun je uiteraard ook een zaklamp of een setje LED-panels gebruiken. Wanneer je van plan bent om deze laatste genoemde hulpmiddelen te gebruiken, beschijn je voorgrond dan vooral niet te lang, dit geeft namelijk al gauw een onnatuurlijk effect.

Fotografeer in RAW

Daarnaast heb je een camera nodig die je volledig handmatig kunt instellen en die in RAW-formaat kan fotograferen. Door in het ongecomprimeerde RAW-formaat te fotograferen heb je achteraf de meeste bewerkingsvrijheid van je foto’s en kun je naast de witbalans en de belichting ook lensprofielen toepassen om zo bijvoorbeeld vignettering te verwijderen.

Gebruik een lichtsterke lens

Ook een goede lichtsterke lens is een vereiste. Hoe lichtsterker de lens, des te korter je sluitertijd kan zijn, omdat er dan gewoonweg meer licht op je sensor wordt doorgelaten per tijdseenheid. Anders dan bij landschapsfotografie, waar je vaak op ISO 50-100 schiet, is het bij astrofotografie niet zo dat de laagste ISO-waarde ook de laagste ruis betekent. Vaak wordt er met de moderne camera’s met ISO-waarden van 800-3200 gefotografeerd. Zelfs ISO 10.000 komt voor.

De draaiing van de aarde

Je zult je afvragen waarom er zulke hoge ISO-waarden worden gehanteerd. Dit heeft alles te maken met de draaiing van de aarde en het feit dat de diafragmawaarde (zo groot mogelijk = wijd open om zoveel mogelijk licht te vangen) en de sluitertijd (400-regel, zie hieronder) vaak al vastliggen. Stel, je zet de ISO van je camera op 100 en maakt een goed belichte foto waarbij je een sluitertijd van drie minuten nodig hebt. In die drie minuten is de aarde al dusdanig gedraaid ten opzichte van de sterrenhemel dat je sterren niet meer als lichtpuntjes, maar als streepjes worden weergegeven op de foto. Dit kan overigens ook mooi zijn als je bijvoorbeeld juist voor een foto met een sterspoor wilt gaan.

Maximale sluitertijd berekenen

Zet je de ISO op bijvoorbeeld 800 (drie stops meer) dan kun je met een belichting van twaalf seconden (drie stops minder) dezelfde goed belichte foto krijgen als bij de instellingen hierboven, alleen dan zonder sterspoorvorming en sterren als mooie ronde lichtpuntjes. In de regel kun je stellen dat de sluitertijd die je maximaal kunt gebruiken bij het fotograferen van de sterrenhemel van een statisch statief voor er sterspoorvorming optreedt (S) = 400/brandpuntsafstand (FL) van je lens is.

S(sec) = 400/FL(mm)

Stel, je hebt een lens met een brandpuntsafstand van 35mm, dan kun je dus maximaal (400/35) = 11 seconden belichten voor er sterspoorvorming optreedt. Je dient met deze lens de ISO-waarde dus aan te passen zodat je een correct belichte foto krijgt bij een sluitertijd van 11 seconden. Vaak kom je dan uit bij een ISO-waarde die ligt tussen de 800 en 3200. Ook wordt vaak de regel-van-500 gebruikt, maar ik gebruik toch liever de 400-regel, aangezien je dan net even wat meer speling hebt.

Maak eens een panoramafoto

Zelf fotografeer ik het liefst met lichtsterke lenzen die een diafragma van f/2.0 of zelfs nog groter hebben. Daarnaast pak ik vaak een groothoeklens, omdat je zoveel van die mooie sterrenhemel op de foto krijgt. Heb je geen groothoek, maar meer een standaardlens van 35-50mm? Geen probleem. Probeer dan eens een panorama-opname te maken van meerdere foto’s aan elkaar. Dit geeft naast een hogere resolutie ook meer details in de afzonderlijke gebieden van de Melkweg.

Neem een stevig statief mee

Naast de camera en de lens heb je natuurlijk nog een stevig statief nodig. Eentje die tegen een behoorlijke bries kan en daardoor gedurende de opname geen speelbal van de wind wordt. Er is niets zo frustrerend als een statief die je camera niet stil kan houden.

Gebruik een afstandsbediening

Ook een afstandsbediening is een must, aangezien je dan je camera niet hoeft aan te raken voor het maken van een opname. Hiermee voorkom je eventuele bewegingsonscherpte in je foto’s. Daarnaast kun je een timer-remote aansluiten waarbij je de camera in de bulb-modus een hele reeks opnames achter elkaar laat maken. Zo kun je aan het eind van de opnamereeks een leuke time-lapse maken.

Stel handmatig scherp

Het scherpstellen op de sterren is vaak lastig en vaak wordt gesuggereerd om je lens op oneindig scherp te stellen. Dit is echter een foute aanname en ik raad je dan ook af om dit te doen. Het is beter om in ieder geval je volledig geautomatiseerde camera op de M-stand te zetten, en de autofocus op je lens/camera uit te schakelen. Vervolgens kun je door gebruik te maken van de live-view-functie op je camera volledig inzoomen op een heldere ster aan de hemel en aan de scherpstelring van je objectief draaien totdat de ster in beeld een zo klein mogelijk gebied op je scherm beslaat. Haal vervolgens de camera weer van de LV-modus en je bent klaar om je eerste Melkweg-foto met scherpe sterren te maken.

Ben je geïnteresseerd en wil je ook wel eens proberen om zulke foto’s te maken? Dat kan. Je kunt je aanmelden voor mijn interessante Workshop Nightscapes of je kunt op de website van Cameranu alvast een aantal tips vinden in mijn blog over Nightscapes. Voor nog meer tips en tricks over astrofotografie verwijs ik je ook naar mijn website.