Macrofotografie voor beginners

Dave Zuuring

6 jaar geleden

Landschappen, blue hours en interieurfotografie. Dat is waar mijn primaire foto interesse ligt. Veelal gebruik ik een groothoeklens soms een 50mm standaard lens, denk aan mijn 50mm avontuur eerder dit jaar, of een 70-200mm telelens. Wat ik nooit of te nimmer heb gedaan is macrofotografie. Toen Cameranu vroeg of ik iets over macrofotografie wilde doen direct ja gezegd. In deze nieuwe blog mijn eerste avonturen met macrofotografie, met dank aan Sigma Benelux die me belangeloos twee macro objectieven beschikbaar stelden, de Sigma 105mm f/2.8 Macro EX DG OS HSM en de Sigma 180mm f/2.8 EX DG OS APO HSM Macro lens.

Mijn beleving bij macrofotografie

Macrofotografie zie ik regelmatig voorbijkomen bij collega fotografen die ik volg. Ik heb er al jaren een onbewust beeld en vooroordeel bij. Laatst was ik in Burgers' Zoo en liep daar tussen de vlinders met mijn compacte Canon G7 X compact camera (met macro-stand). De vlinders vond ik zo leuk dat ik wel moest fotograferen. Dus met de compacte camera super dichtbij deze diertjes en ik maar denken dat ik macrofotografie aan het plegen was. Trots deelde ik mijn eerste macrofoto. Alleen uit de reacties werd het mij al snel duidelijk: "Dit was geen macrofotografie!".

Dus nadat ook Cameranu vroeg of ik iets met macrofotografie wilde doen, heb ik maar eerst eens wat zoekwerk op internet gedaan: "Officieel spreek je pas van een macrofoto als het onderwerp op ware grootte op de beeldsensor wordt afgebeeld. Deze verhouding van 1:1 noemen we de afbeeldingsmaatstaf. Het onderwerp wordt dan vergroot noch verkleind. Met een verhouding van 1:2 is het sensorbeeld slechts de helft van het origineel en spreken we eerder van een close-up. Groter maken dan in werkelijkheid kan ook. Met een verhouding als 2:1 of hoger kun je minieme details echt enorm opblazen.".

Er zijn een aantal technieken om macrofoto's te maken. Pffttt 1:1, afbeeldingsmaatstaf? 1:2 is het sensorbeeld slechts de helft van het origineel? Snap jij het nog? Ik niet! En dan als ik verder lees gaat het over voorzetlenzen, tussenringen of een macro objectief. Ik moest direct aan die serie boeken denken met als titel 'Macro voor Dummies'. Kortom: zo begint mijn Macro voor dummies reis.

Het macro plan

Zoals ik al vaker aanhaal in mijn blogs, het begint met een plan. Wat wil ik visualiseren en in dit geval wat wil ik leren? Daarbij komt ook nog eens, waar vind ik de kennis. Want als je zelf de kennis niet hebt, dan kun je die kennis mogelijk vinden bij bevriende fotografen. Gelukkig wilde Sander Grefte me wel meenemen om paddenstoelen buiten te fotograferen. Wim Boon wilde me wel meenemen naar Blijdorp om daar vlinders te fotograferen en Patrick van Wolferen wilde me wel leren hoe ik mooie macro’s van bloemen kon maken. En zo was het plan klaar. Herfstmacro's in het bos met als insteek paddenstoelen. Vlindermacro’s in de dierentuin en bloemenmacro’s in de tuin. Let’s go!

Herfstmacrofotografie in het bos

Op een bewolkte zaterdagochtend – ideaal weer voor macro fotografie – het bos in. Als tip kreeg ik vooraf te horen: "Neem iets mee om op te kunnen liggen!". En zo liepen we speurend met onze blikken naar de grond gericht te zoeken naar paddenstoelen. Sommige niet groter dan mijn pink! Ook kwam ik er al snel achter dat mijn statief (Sirui Reporter Carbon R-2204 met K-20X balhoofd) geschikt is voor het betere macro werk. Mede dankzij de makkelijk uitneembare middenzuil en zo de camera op de kop tussen de steunpoten kon plaatsen. Want macro en statief, zeker voor dit soort werk is het onmisbaar. Ook het hebben van een zogeheten kersenpitzak of rijstzak is een handig accessoire. En dan na enige instelwerk, want inzoomen op waar jij de scherpte wilt hebben en kijken hoe dat uitpakt, verschijnt daar dan de eerste macrofoto op mijn camera.

Vooral rustig werken en vooral je camera of je statief aanstoten is echt niet fijn, want dan kun je weer opnieuw beginnen. Liveview is voor mij al een uitkomst in fotografie, maar is met macrofotografie helemaal een uitkomst. Voor je er erg in hebt ben je een uurtje verder en dan heb je als 'macro dummie' net twee verschillende plekjes gedaan. Vooral het spelen met waar jij je scherpte wil, die mooie wazige achtergronden krijgen en wat wil je laten zien vs. wat kun je laten zien. Erg leuk om te doen. Des te groter je diafragma, des te minder je scherp ziet…. Des te kleiner je diafragma, des te onrustiger je beeld wordt...

Op een zeker moment wil ik steeds lager bij de grond. "Had ik nu maar een schepje om mijn camera in te graven...". Handig is een kersenpitzak om je camera op te laten rusten, maar ook onhandig want hoe ga je scherpstellen als je camera op die zak ligt? Ik tilde de camera iets op en voor ik het wist is je zorgvuldig gemaakte scherpte weer om zeep.... En hoe kijk je door je zoeker of beoordeel je de scherpte op liveview als je camera al op de grond ligt? Wat een uitdaging, maar wat ontzettend leuk om te doen als je de beelden met die fijne kleuren en details tevoorschijn ziet komen! Ik leerde hier vooral het telkens volgens een vast patroon rustig te werken. En zo zien dat waar jij scherpte wilt, je die ook kunt krijgen.

Mijn tweede macro voor dummies uitdaging ging ik aan met de hulp van Wim Boon! Hij laat al jaar en dag fraaie macro opnames van vlinders in de vrije natuur zien. Helaas is het herfst en is het niet echt het ‘buiten vlinders fotograferen seizoen’. Maar na mijn eerste zogenaamde macro-avontuur in Burgers Bush, heb ik afgesproken om met Wim vlinders te fotograferen in Blijdorp Amazonica. Dit is wel andere koek dan vlinders buiten, immers het is warm in Amazonica in Diergaarde Blijdorp Rotterdam. Dus de vlinders dartelen en fladderen er lustig op los. Dit in tegenstelling tot in de vroege ochtenden buiten, dan kunnen ze pas vliegen, totdat ze opgewarmd zijn vertelde Wim me. En tot die tijd zitten ze muisstil. Gelukkig gaan de vlinders zo nu en dan in Amazonica wel stilzitten en laten zich dan prima fotograferen. Snelheid is dan wel vereist.

Drie tips

Wat Wim me direct leerde is om mijn camera op 1-punts AF met het kleinste scherpstelpunt te zetten, zodat je waar je focust ook de scherpte legt. Tweede punt is te ontdekken hoe vast je uit de hand kunt fotograferen en zo op zoek kunt naar de ideale balans tussen sluitertijd en ISO. Immers binnen in deze ruimte is het ondoenlijk om met statief te werken. Misschien nog wel met een monopod, maar voordat je de camera op de juiste hoogte hebt, is de vlinder al gevlogen. Dus uit de hand. We begonnen op ISO800 maar al snel merkte ik dat, om voldoende sluitertijd te hebben en de vlinders scherp op de foto te krijgen, ISO1600 voor mij een betere keus zou zijn. Gelukkig kan mijn Canon EOS 5D Mark III hier prima mee omgaan. Kortom een stabiele houding is nog best een ding.

Evenwijdig

De derde tip heeft te maken met diafragma en evenwijdig aan je onderwerp fotograferen. Hoe groter je diafragma, dus te lastiger om de vlinders helemaal scherp te krijgen, maar des te mooier omdat de soms drukke achtergrond mooi uitgewassen wordt. Kortom het werd hard werken om de juiste scherpe beelden te maken kwam ik al snel achter. Daarbij leerde ik vooral dat evenwijdig aan je object fotograferen het mooiste resultaat geeft. Daarbij continu spelend met ISO en dus je sluitertijd op niveau te houden. In de schaduw zitten ze stil dus dan weer snel naar een hogere ISO waarde voor een juiste belichting en zo ben je voortdurend bezig. Op zich is het dan handig om op je camera snel en blindelings je camera-instellingen te kunnen veranderen! Mijn vooroordeel dat macrofotografie saai zou zijn, heb ik hier direct losgelaten in Amazonica. Wat is dit lastig, goed opletten en hard werken zeg. Ook gemerkt dat het fotograferen van vlinders op deze manier het uiterste van jezelf en je apparatuur vraagt.

Een uitdaging voor je fotospullen

Het uiterste van je apparatuur vraagt, omdat zodra je je spullen uit de tas haalt alles beslaat en je dan geduld moet hebben dat je camera weer opdroogt. Ook vochtbestendigheid is dan een vereiste! Omdat het licht telkens verandert wil je makkelijk en snel naar hoge ISO’s wisselen en dit moet je camera aankunnen. En zeker niet onbelangrijk, de autofocus van je lens en je camera. De Sigma 105mm is een uitstekende lens voor het rustigere macro fotografie werk, waar je onderwerpen statisch zijn. Op het moment dat de onderwerpen bewegen en je wilt gebruik maken van de autofocus, dan stel je camera en lens op de proef. Schroef je de Sigma 180mm er op, dan merk je direct een verschil qua focus snelheid. Handmatig scherpstellen is dan een uitkomst!

Anderzijds de Sigma 180mm f/2.8 lens maakt het vanwege zijn 'forse gewicht' in deze dynamische macro uitdaging niet makkelijker als fotograaf, maar wel makkelijker dankzij de snellere autofocus. Ook is de achtergrond onscherpte 'bokeh' bij de 180mm. vanwege zijn langere brandpuntsafstand nog mooier dan de 105mm. Kortom ik leerde hier dat de juiste spullen passend voor de opdracht essentieel zijn. Dat je snel moet schakelen tussen de nieuwe lichtomstandigheden en voorzichtig je onderwerp benaderen essentieel is om die vrolijke gevleugelde vlinders acceptabel vast te leggen!

Na mijn derde macro voor dummies oefening werd het mij duidelijk. Macrofotografie is ontzettend leuk. Okay, ik zal niet overdrijven, maar naast mijn passie om fraaie landschappen of blue hours te fotograferen is macro gewoon ontzettend leuk. En vooral als je niet de tijd hebt, of zin hebt om erop uit te trekken voor een foto. Of omdat de lichtcondities verre van optimaal zijn, dan kun je eigenlijk twee vliegen in een klap slaan. En je verrast moeders de vrouw of man en geeft haar een vaasje mooie bloemen. Zij een fraai kleinigheidje en jij een zondagochtendje fotopret. Of het is een grijze dag buiten, dan trek je het bos in en ga je opzoek naar micro landschapjes of je zoekt die vaas met bloemen op.

Enfin voor deze derde macro voor dummies met fotobuddy Patrick van Wolferen aan de slag gegaan met wat bloemen (helaas zonder bijen). Vooral geprobeerd 1:1 beelden te maken en dus met enige abstractie te werken.

Mijn belangrijkste leermoment, zeker als je 1:1 wilt fotograferen, dat het wel erg handig is om een klein aanwijsstokje te hebben. Dat helpt je om net die ene bloem aan te kunnen wijzen en weet waar je moet focussen als je door je zoeker of op liveview niet je scherpstelpunt kunt vinden!

Leuke is ook dat je voor het fotograferen bloemen en planten zo kunt plaatsen zoals jij wilt. Handig, want nu hoef je niet plat op de grond te liggen. Zo zaten we comfortabel buiten met het statief voor ons uiteindelijk een spin, een bolchrysant en viooltje te fotograferen. Ook geëxperimenteerd met een spuitbusje met water voor wat speciale effecten.

Tot slot

Tot slot in deze macro voor dummies, ook al heb je er nog niets mee, zoek een fotomaatje op die het wel doet en probeer macrofotografie zelf ook eens. Het is leuk! Het is even schakelen van bijvoorbeeld weidse landschappen naar een macro lens van 105mm met een 1:1 vergrotingsmaatstaf en een scherpstelafstand van minder dan een paar luttele centimeters. Maar als je dan die foto’s ziet die je kunt maken...

Ik heb geleerd dat macrofotografie zeker niet saai is, een goed statief naast het vaste hulpmiddel van me, een draadontspanner onmisbaar zijn. Ook je macro lens aan een lensgondel hangen onder je statief maakt het leven als macrofotograaf makkelijk, want je hoeft de camera niet op de kop te bedienen. En als het kan benut die camera met een kantelschermpje of als je camera dat niet heeft overweeg dan een hoekzoeker. Houd in elk geval rekening met een oplossing om comfortabel en droog op de grond te liggen en zeker in het bos, een kersenpitzak is ideaal. Uiteindelijk geldt als zoveel in fotografie 'oefening baart kunst', maar bij macrofotografie vooral door telkens op de details te letten. Maar als je dan eenmaal bent begonnen, dan vliegt de tijd.